Ci ludzie: Wyrażenie najwyraźniej określające gnostyków, nasienie Seta, w Objawieniu Adama. Porównaj "to pokolenie" w Ewangelii Judasza.
Cisza: Wyraz transcendencji boskości w tradycjach mistycznych. Na przykład w Tajemnej Księdze Jana powiedziano, że boski niewidzialny duch jest niewysłowiony, "mieszka w milczeniu, w spoczynku, przed wszystkim". Cisza jest eonem w Pleromie Walentyniana.
Człowiek pierwotny: niebiański pierwszy człowiek w królestwie światła w myśli manichejskiej. Pierwotny człowiek zostaje uwięziony w królestwie ciemności, traci część swego światła i potrzebuje ratunku.
Ciemność: ponury wyraz utraty boskiego światła, ogólnie rzecz biorąc, w tekstach gnostyckich. W parafrazie Sema ciemność jest pierwotną mocą lub korzeniem poniżej.
Credentes: katarzy, słuchacze lub wierzący, zwykli członkowie religii katarów, którzy nie byli zobowiązani do trzymania się ścisłych ascetycznych zasad doskonałości, przywódcy. Zarówno credentes, jak i idealni (les parfaits lub Perfecti) zaczęto określać populistycznym mianem "dobrych ludzi", la bona gen (prowansalski), les bonhommes (francuski), ale pierwotnie "dobrzy ludzie" odnosili się wyłącznie do "idealnych ludzi"
Corybant: Korybant, ekstatyczny celebrans łączony czasem z tajemnicami Wielkiej Matki i Attisa. Wspomniane w kazaniu Naassene.
Cerinthos: Chrześcijański nauczyciel, który nauczał na początku II wieku i którego można nazwać odbiorcą Tajemnej Księgi Jakuba (nazwa wymaga przywrócenia w tekście).
cherubini: złożone, mitologiczne istoty, które służą jako boscy towarzysze i strażnicy świętych miejsc. Forma liczby pojedynczej jest tłumaczona w języku angielskim jako "cherub". Aniołowie wokół tronu lub merkawy Boga w Ezechiela 1 i gdzie indziej, łącznie z tekstami gnostyckimi.

cykle koniunkturalne: okresowe wzrosty i spadki występujące w gospodarkach w czasie.

cena rynkowa : Cena określona przez podaż i popyt.

czynniki produkcji: Zasoby wykorzystywane do tworzenia bogactwa: ziemia, praca, kapitał, przedsiębiorczość i wiedza.

Cadyk/Caddiq: prawy Żyd, który ma bliski związek z Bogiem; także nazwa dziewiątej sefiry, Yesod.
Chrześcijaństwo Tomasza: kilka tekstów, które używają imienia Tomasza, jest związanych z Syrią: Ewangelia Tomasza, Księga Tomasza i Dzieje Tomasza. Tradycja głosi, że szczątki apostoła Tomasza są pochowane w Edessie, a chrześcijański pielgrzym Egeria widział jego rzekome kości pod koniec IV wieku. Czynniki te wskazują na formę chrystianizmu w Syrii, która czciła apostoła Tomasza. Chrześcijaństwo Tomasza nie było samo w sobie gnostyckie, ale zawierało silne elementy ezoteryczne i ascetyczne, wpływ platoński oraz antropologię ciała, duszy i ducha.
całość: W psychologii Junga etap, na którym osiągnięto połączenie nieświadomości ze świadomością.
Celnicy: XII-wieczni heretycy, którzy udali się do Anglii za panowania Henryka II, szukając nawróconych na formę chrześcijańskiego dualizmu, który mógł być powiązany z wiarą katarów. Napiętnowano ich i wypchnięto na zimowy śnieg, gdzie zginęli. Imię to może być zniekształceniem greckiego imienia paulicjan, pavlikianoi.
czterdzieści: Liczba interpretowana jako tetrada, pierwsze cztery eony w kosmologii Walentyniana i kojarzona z tchnieniem życia przez Boga w Adama w Komentarzu Herakleona do Jana.
czterdzieści sześć: Liczba lat, jakie zajęło zbudowanie Świątyni w Ewangelii Jana, zinterpretowana liczbowo jako obraz Zbawiciela przez Herakleona, który liczbę sześć kojarzy z materią, a czterdzieści z tchnieniem życia w Adama przez Boga.
Cztery strony świata: zaginiona praca przypisywana Szymonowi Magowi.
Cerkiew prawosławna: Kościół rzymskokatolicki i prawosławny z siedzibą w Konstantynopolu rozdzieliły się w XI wieku. Wyznawcy Kościoła prawosławnego nie byli uważani przez Kościół rzymskokatolicki za heretyków, ale raczej za schizmatyków. W 1204 r. Czwarta krucjata złupiła Konstantynopol; wydarzenie to jest często postrzegane jako ostateczne rozdzielenie dwóch wyznań.
Ciemność: W absolutnym dualizmie mandeizmu i manicheizmu, Ciemność jest mocą współwieczną ze Światłem. W klasycznych formach gnostycyzmu Ciemność jest po prostu związana z nieuformowaną materią i Chaosem. Parafraza Sema jest niezwykła jak na starożytny tekst gnostycki, ponieważ istnieje Światło i Ciemność oraz duch pomiędzy nimi. Ciemność jest istniejącą wcześniej zasadą zła, charakteryzującą się brakiem percepcji i odgrywa rolę w mitologicznej walce, która toczy się w całej Parafrazie, ale przewiduje się, że ostatniego dnia Ciemność będzie ostatecznie nieskuteczna i cicha.
covenenza: (po włosku: "przymierze") Rytuał, który związał duszę ze sprawą katarów iw ten sposób przekształcił słuchacza w wyznawcę katarów.
Credens, pl. Credentes: (łac. "wierzący") łacińskie określenie wyznawców katarów.
Crowley, Aleister: (1875-1947) angielski okultysta i pisarz związany z wieloma organizacjami okultystycznymi, takimi jak Złoty Brzask i Ordo Templi Orientis; autor wielu książek i twórca Mszy gnostyckiej.
Corpus Hermeticum: Zbiór siedemnastu filozoficznych tekstów hermetycznych (choć brakuje piętnastu) napisanych w języku greckim i przetłumaczonych na łacinę przez Marsilio Ficino w XV wieku. Miała wielki wpływ na myślenie renesansowe i uważana była za dzieło Hermesa Trismegistusa i starsze niż dzieła Platona i Mojżesza, dopóki uczony Izaak Casaubon nie udowodnił na podstawie stylistycznej, że zostały napisane w pierwszych wiekach naszej ery. Różne traktaty mają wiele różnic w szczegółach światopoglądu, ale głównym założeniem jest to, że Nous jest duchową możliwością dla ludzkości, ale w przeciwieństwie do ciała i duszy, musi być rozwijany i obecne są różne poziomy kosmologii platońskiej.
Corba z Pereille: (zm. 1244) doskonały katar, matka Esclarmonde, zmarła w 1244, spalona przez Inkwizycję po upadku Montségur.
Contra Celsum: dzieło ojca kościoła Orygenesa z III wieku, które próbuje obalić antychrześcijańską polemikę pogańskiego filozofa Celsusa z II wieku. Orygenes obszernie cytuje Prawdziwy dyskurs Celsusa, zapewniając w ten sposób jego przetrwanie. Celsus zaatakował chrześcijan za ich niski status społeczny i postrzeganą nielojalność wobec Cesarstwa Rzymskiego. Przyjął żydowską antychrześcijańską polemikę, w tym legendę, że Jezus był nieślubnym synem rzymskiego żołnierza Pantery.
consolamentum: katarski rytuał inicjacji, który zmienia wierzącego w doskonałego. Consolamentum polegało na umieszczeniu Ewangelii Jana na głowie wtajemniczonego przez katara doskonałego; każdy inny Doskonały prezent następnie nakładał ręce na Wierzącego, po czym następowały modlitwy i czytania. Uważano, że ceremonia sprowadza Ducha Świętego na odbiorcę. Po udzieleniu consolamentum odbiorca był związany ascetycznymi restrykcjami Doskonałego. Każdy, kto odstąpiłby od tych ograniczeń, utraciłby swój doskonały status, podobnie jak wszyscy ci, którym udzielili consolamentum; wierni musieliby ponownie otrzymać consolamentum. Gdy kataryzm zaczął podupadać z powodu prześladowań, wierzący częściej otrzymywali consolamentum, gdy byli bliscy śmierci, często w połączeniu z postem endura, aby umierali jako Doskonali.
Concorrenses: Nazwa nadana przez Rayniera Sacconi włoskim katarom, którzy byli umiarkowanymi dualistami.
Colorbasus/Kolobasus/Kolarbasus: fikcyjny gnostyk wspomniany przez Ireneusza, Tertuliana i Hipolita, rzekomo nauczyciel Markusa Maga. Nazwa pochodzi od hebrajskiego kolarba, "wszystko jest cztery", i odnosi się do boskiej tetrady, która jest częścią kosmologii i symboliki liczb Markusa. Ojcowie Kościoła błędnie interpretowali je jako imię osobiste.
Cologne Mani Codex: Kodeks papirusowy z V wieku, znaleziony w pobliżu Asyut w Egipcie, który zawiera grecki tekst opisujący życie Mani.
Codex Tchacos: Koptyjski kodeks gnostycki odkryty gdzieś w latach 70. w pobliżu El Minya w Egipcie, kupiony przez nieznanego handlarza antykami (nazwanego w druku jako Hanna Asabil), który bezskutecznie próbował go sprzedać, chociaż został krótko zbadany przez naukowca Stephena Emmela w 1983. Kodeks był przechowywany w skrytce depozytowej w Stanach Zjednoczonych, dopóki Frieda Nussberger-Tchacos, inny handlarz antykami, nie kupiła go w 2000 roku. Ostatecznie został przekazany w ręce Fundacji Maecenas w Szwajcarii, a prawa zostały sprzedane do Towarzystwa National Geographic. Kodeks nie został nazwany na cześć Friedy Nussberger-Tchacos, ale na cześć jej ojca, Dimaratosa Tchacosa. Oprócz Ewangelii Judasza zawiera wersję Pierwszej Apokalipsy Jakuba (w kodeksie zatytułowaną Jakub), List Piotra do Filipa oraz nieznany wcześniej, ale mocno zniszczony tekst zatytułowany Księga Allogenesa
Clergue, Peter: (zm. 1329?) Tajny katar, który był także księdzem katolickim we wsi Montaillou. Został skazany jako heretyk, ale zmarł, zanim mógł zostać stracony, więc jego szczątki ekshumowano i spalono.
chmura: W kilku sethiańskich tekstach gnostyckich postacie są otoczone świetlistymi chmurami. W Księdze Allogenesa Allogenes jest otoczony świetlistą chmurą, kiedy woła do Boga o pomoc; w Sekretnej Księdze Jana Sophia otacza Yaldabaoth świetlistą chmurą; w Ewangelii Judasza Judasz również wchodzi w świetlisty obłok, zanim zdradzi Jezusa. Świetlista chmura może być postrzegana jako chroniąca dobre istoty i powstrzymująca zło. W Drugim Traktacie Wielkiego Seta archonci jednoczą się z ognistą chmurą, która jest ich zazdrością. W nie-setiańskiej parafrazie Sema zła Natura jest podzielona na cztery chmury, łożysko, moc, błonę dziewiczą i wodę.
Chrystus: (gr. Christos, "namaszczony", "Mesjasz") W tekstach gnostyckich Chrystus jest czasami postrzegany jako duchowy aspekt człowieka Jezusa, chociaż termin "Jezus Chrystus" pojawia się regularnie, zwłaszcza w tekstach walentyńskich. W wielu pismach setyjskich iw niektórych systemach walentynian Chrystus często pojawia się jako odrębny eon lub ważna boska istota. W Ewangelii Filipa ci, którzy w pełni uświadamiają sobie tajemnice Chrystusa, sami stają się Chrystusami.
Christian Sibylllines: (80-250) Wyrocznie sybillińskie to zbiory wersetów proroctw przypisywanych sybillom, prorokiniom starożytnego pogańskiego świata. Zachowane teksty nie są rzymskimi ani greckimi wyroczniami, ale żydowskimi i chrześcijańskimi adaptacjami oryginalnych wersji pogańskich. Czasami są one uważane za część Pseudepigrapha.
Christogram: Monogram, skrót lub kombinacja liter imienia Jezusa Chrystusa, na przykład IES lub IS dla IESOUS w koptyjskich rękopisach gnostyckich, ICXC IECOUS XRICTOC we wschodnim prawosławiu.
Chrystologia: Studium natury Chrystusa.
Chthaon: W Sekretnej Księdze Jana anioł, który ożywiał lewe udo.
Chaos: Bezkształtna materialność poza pleromą, która istniała przed upadkiem Sophii lub podobnych postaci, często powiązana z Otchłanią. Chaos jest szczególnie częścią setyjskiej kosmologii. W Sekretnej Księdze Jana fundamenty Chaosu drżą, gdy Zbawiciel Pronoia wkracza do królestwa ciemności. Dla Naaseńczyków Chaos był najniższą z trzech zasad, a Psyche była pośrednikiem między Chaosem a Przedwiecznym. Chaos odgrywa ważną rolę w *O powstawaniu świata, wychodząc z cienia Przedwiecznego. Kiedy Pistis Sophia wieje w twarz Chaosu, powstaje Yaldabaoth; ostatecznie Chaosem rządzi siedem androgynicznych istot - Yaldabaoth, Yao, Sabaoth, Adonaios, Eloaios, Oraios i Astaphaios. Pod koniec epoki Pistis Sophia wyrzuci te istoty z Chaosu do Otchłani.
Charaner: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który animował lewą kostkę.
Charaxio: Na końcu Świętej Księgi Wielkiego Niewidzialnego Ducha Seth, który spędził 130 lat na pisaniu wspomnianej księgi, umieszcza ją na szczycie mitycznej góry Charaxio, aby została ponownie odkryta na końcu czasu. Charaxio może oznaczać "górę godnych" w mieszance hebrajskiego i greckiego, chociaż łaciński poeta Owidiusz wspomina również o dwóch mitycznych postaciach o tym imieniu.
Charcha: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który animował lewą nogę.
Charcharb: W Sekretnej Księdze Jana anioł ożywiający prawe udo.
Chelke/Chelkea/Chelkeak: W parafrazie Sema trzy boskie istoty, które chronią ludzkość przed złymi siłami Natury. Każdy z tych trzech nosi nazwę szaty Derdekeasa i jest połączony z chmurą. Chelkeach (Chelkeak) wyszedł ze zdumienia i znalazł się w chmurze błony dziewiczej. Chelkea przybyła z chmury ciszy.Chelke przybyła z wielkości, z chmury ciszy.
Chenoboskion: (z greckiego "pastwiska gęsi") Nazwa miasta Nag Hammadi w starożytności, często używana w starszych badaniach dotyczących znaleziska z Nag Hammadi.
cherubiny: W tradycji żydowskiej skrzydlate istoty (w Ezechielu opisane jako mające postać ludzi, z czterema twarzami: wołu, orła, lwa i człowieka) strzegące wejścia do Ogrodu Eden i Arki Przymierza. W Naturze Władców Sabaoth tworzy dla siebie czworoboczny rydwan z cherubinów. w Melchizedeku, Adam i Ewa depczą cherubiny, jedząc owoc z drzewa poznania. W O powstawaniu świata archonci ustawiają cherubiny wokół drzewa życia, aby uniemożliwić Adamowi dostęp do niego.
Chi Mu Gamma (XMT): Chrześcijański skrót, kryptogram lub nomen sacrum (*nomina sacra) używany w *magicznych tekstach i innych rękopisach. Jego znaczenie jest niejasne, ale może brzmieć: "Maryja rodzi Jezusa".
chiliasm: określenie chrześcijańskiego millenaryzmu, wierzenia, że drugie przyjście Jezusa *Chrystusa nastąpi pod koniec tysiąclecia.
Chloerga: W parafrazie Sema, Phorbea i Chloerga to demony (o których imionach mówi się, że są bez znaczenia), które spowodują powodzie i będą rządzić światem swoimi złymi naukami.
Chnoumeninorin: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który stworzył kości.
Choes: uczta, która była częścią dionizyjskiego festiwalu misterium Anthesteria.
choics: (z greckiego choikos, "ziemski") Termin określający tych ludzi, którymi rządzi ciało, w przeciwieństwie do psychiki i pneumatyki; odpowiednik hylików.
Chokmah: Mądrość.
Choux: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który animował prawą nogę.
Chradeshahr: Bóg świata mądrości, Syn Człowieczy lub zmartwychwstały Chrystus w manicheizmie, który powróci w manichejskiej apokalipsie.
Cerdo/Cerdon: Chrześcijański nauczyciel z początku II wieku i gnostyk lub proto-gnostyk, prawdopodobnie z Syrii. Mówiono, że był nauczycielem nie-gnostyckiego chrześcijańskiego dualisty Marcjona i wywodził swoje poglądy od wyznawców Szymona Maga. Cerdo przebywał w Rzymie między 136 a 142 rokiem, kiedy Hygnius był biskupem Rzymu i według Ireneusza był wielokrotnie wyrzucany z kościoła z powodu jego heretyckich doktryn gnostyckich. Mamy tylko relacje herezjologów o naukach Cerdo, które wydają się bardzo podobne do relacji jego naśladowcy Marcjona. Cerdo najwyraźniej nauczał, że Bóg Żydów był sprawiedliwym, ale okrutnym bogiem niższym; że tylko dusza, a nie *ciało, może zmartwychwstać; i że natura Chrystusa była docetyczna i nie miał fizycznego ciała.
Cerinthus : (ok. 100) wczesnochrześcijański gnostycki lub proto-gnostycki nauczyciel z Azji Mniejszej, traktowany jako archheretyk w Epistula apostolorum. Ireneusz opowiada historię z Polikarpa, w której apostoł Jan wybiegł z łaźni, gdy zdał sobie sprawę, że Cerinthus jest w środku i w ten sposób został zainspirowany do głoszenia swojej ewangelii w opozycji do Cerinthusa. Ale trwała tradycja utrzymywała, że Cerinthus był autorem albo Ewangelii Jana, albo Objawienia Jana, albo obu. Mówiono, że nauczał, że bóg stwórca nie znał prawdziwego Boga i że Chrystus i Jezus byli odrębnymi istotami, adopcyjna chrystologia, w której Jezus urodził się naturalnie z Marii i Józefa, a Chrystus zstąpił do Jezusa podczas chrztu i zostawił go w krzyż. Mówiono również, że Cerinthus wierzył w chiliasm lub millenarianizm, doktrynę, zgodnie z którą nadejdzie królestwo Chrystusa i będzie trwało przez tysiąc lat, co wiąże się z jego rzekomym autorstwem Objawienia Jana.
Chaaman: W Sekretnej Księdze Jana, anioł, który stworzył kręgi.
Chabert of Barbéra: (ok. 1200-1278) współwładca Quéribus, który chronił katarów, dopóki nie został zdradzony Inkwizycji przez Olivera z Termes. Po schwytaniu Chaberta Oliverowi udało się negocjować z Inkwizycją, aby uratować mu życie.
Celsus: (II wiek) pogański filozof, który napisał Prawdziwą Doktrynę (znaną również jako Prawdziwy Rozum lub Prawdziwy Dyskurs) jako polemikę z chrześcijaństwem. Wyśmiewał chrześcijaństwo, porównując je zarówno do judaizmu, jak i do filozofii greckiej. Jego dzieło przetrwało jedynie we fragmentach zachowanych przez Orygenesa w Contra Celsum (Przeciw Celsusowi), które obaliły poglądy Celsusa na chrześcijaństwo.
Casaubon, Isaac: (1559-1614) szwajcarski uczony kalwiński, który udowodnił, że Corpus Hermeticum nie jest starsze niż dzieła Platona czy Mojżesza, jak wierzono, ale pochodzi z pierwszych wieków naszej ery.
Callinice: Manichejska kobieta we wschodniej Anatolii w VII wieku rzekomo założyła paulicjanizm, ucząc religii swoich dwóch synów.
Callinicum: Miasto nad górnym Eufratem, gdzie w IV wieku nadal istniał gnostycki kościół walentynian. W ostatniej ćwierci IV wieku, za panowania Teodozjusza I, chrześcijańscy mnisi napadli i zniszczyli kościół.
Calypso: (po grecku "ukryję") W mitologii greckiej nimfa morska i córka Atlasa, która więzi Odyseusza na swojej wyspie przez siedem lat. W Egzegezie o duszy płacz i tęsknota Odysa podczas jego uwięzienia porównywane są do udręki duszy z powodu jej upadłego stanu.
Candidus: Walentynian z III wieku, który nauczał w Atenach. W 229 roku ojciec kościoła Orygenes udał się do Aten, aby debatować nad Kandydem. Jednym z tematów sporów było to, czy ktoś ma wolną wolę, jak proponował Orygenes, czy też istnieje element predestynacji, jak argumentował Candidus. Spierali się także o to, czy diabeł może być zbawiony, a Orygenes utrzymywał, że zbawienie było możliwe nawet dla szatana.
Caen: (Władza) Według systemu Walentyniana w Tertuliana Przeciwko Walentynianom, jeden z ogdoad, w syzygii z Akhaną.
Cezar: Tytuł używany przez cesarzy rzymskich. W Ewangelii Tomasza 100 (porównanej w Ew. Mateusza 22:21) Jezus otrzymuje złotą monetę z podobizną Cezara i słyszy, że ludzie Cezara żądają podatków; Jezus odpowiada: "Dajcie Cezarowi to, co należy do Cezara, dajcie Bogu to, co należy do Boga, a co moje, dajcie mi".
ciało: W trychotomii ciało-dusza-duch ciało odpowiada światu materialnemu. Wydaje się, że gnostyckie podejście do ciała wahało się od ascety do libertyna, jeśli wierzyć relacjom ojców kościoła. W Sekretnej Księdze Jana wierzono, że aniołowie stworzyli i kontrolowali każdą część ciała, wierzenie prawdopodobnie związane z magią sympatyczną, za pomocą której można było przywoływać magiczne moce w celu uzdrawiania.
chrzest: rytualne zanurzenie w wodzie, wykonywane zwykle raz w życiu wyznawcy jako inicjacja do sekty (por. J 3). Chrzest odgrywa ważną rolę w większości grup gnostyckich i gnostyckich. Był to podstawowy rytuał dla Setian i jednego z pięciu Walentyniańskich sakramentów. Mandejczycy umieścili chrzest w centrum swoich praktyk kultowych i praktykowali go co tydzień.

Cykl plam słonecznych

Okresowy wzrost i spadek liczby plam słonecznych i grup plam na powierzchni Słońca. Liczba miejsc i grup osiąga maksimum średnio raz na 11 lat. W okresie minimów plam słonecznych dysk słoneczny może być pozbawiony plam przez całe tygodnie. Średnio wzrost do maksimum aktywności trwa od 4 do 5 lat, a następnie spadek do następnego minimum, około 6 do 7 lat. Poziom aktywności w kolejnych cyklach może się znacznie różnić. Na początku każdego cyklu plamy zaczynają pojawiać się na szerokościach geograficznych około 30° (czasami nawet do 40°) na północ (+) i południe (-) od równika słonecznego. W miarę postępu cyklu pasma aktywności plam słonecznych migrują w kierunku równika słonecznego. W maksimum słonecznym średnia szerokość geograficzna, na której pojawiają się plamy, wynosi około ±15°, a pod koniec cyklu około ±8°, kiedy to pierwsze plamy następnego cyklu mogą zacząć pojawiać się na szerokości geograficznej 30° -40°. Na tę cykliczną zmianę średnich szerokości geograficznych plam na Słońcu zwrócił uwagę w 1861 roku Friedrich Spörer (1822-1895) i jest ona znana jako prawo Spörera. Kiedy szerokość geograficzna każdej plamy słonecznej jest wykreślana w funkcji czasu w serii 11-letnich cykli plam słonecznych, wynikający z tego rozkład pozycji plam tworzy wzór przypominający wygląd skrzydeł motyla i dlatego jest znany jako diagram motyla. Diagram tego rodzaju został po raz pierwszy sporządzony w 1904 roku przez angielskiego astronoma EW Maundera (1851-1928). W każdej parze plamek, które znajdują się z przodu w sensie kierunku obrotu Słońca, nazywamy lidera, a jego towarzysza - podążającego. W całym cyklu, od jednego minimum do drugiego, wszystkie pary i grupy plamek na półkuli północnej mają ten sam wzór polaryzacji, a te na półkuli południowej mają przeciwny. Na przykład w jednym konkretnym cyklu wszyscy przywódcy na półkuli północnej będą mieli polaryzację dodatnią, a wszyscy zwolennicy ujemną, podczas gdy wszyscy przywódcy na półkuli południowej będą mieli polaryzację ujemną, a zwolennicy dodatnią. Pod koniec tego cyklu schemat biegunowości odwraca się, tak że w kolejnym cyklu wszyscy przywódcy z półkuli północnej będą mieli polaryzację ujemną, a wszyscy przywódcy z półkuli południowej dodatnią. Pełny cykl magnetyczny składa się z dwóch kolejnych 11-letnich cykli plam słonecznych, a zatem trwa 22 lata. We wcześniejszej części każdego cyklu wiodący punkt w każdej parze (lub wiodący obszar biegunowości magnetycznej netto w każdej grupie) ma taką samą biegunowość magnetyczną, jak biegunowość netto na półkuli, w której się znajduje. Gdy każda plamka lub grupa zanika, polaryzacja wtórnika preferencyjnie dyfunduje w kierunku bieguna. Skumulowany efekt tego procesu ostatecznie powoduje odwrócenie biegunowości na każdym z biegunów słonecznych. Zwykle ma to miejsce w czasie maksimum słonecznego, ale występują znaczne zmiany i podczas gdy ma miejsce fragmentaryczne odwrócenie, Słońce może przez pewien czas mieć tę samą polaryzację netto na obu biegunach. Cykl plam słonecznych jest częścią ogólnego cyklu słonecznego, w którym wszystkie formy aktywności słonecznej, w tym plamy słoneczne, plamy, protuberancje, rozbłyski i koronalne wyrzuty masy, wraz z kształtem, zasięgiem i strukturą chromosfery i korony, podlegają cyklicznym zmianom z okresem około 11 lat. Liczby, rozmiary i energie protuberancji, rozbłysków i koronalnych wyrzutów masy odzwierciedlają wzrost i spadek liczby plam słonecznych, a korona jest jaśniejsza, bardziej rozległa i bardziej symetryczna wokół maksimum słonecznego niż w okresach minimalnej aktywności. Oprócz 11-letniego cyklu istnieją pewne dowody sugerujące, że liczba plam słonecznych i poziom aktywności słonecznej jako całość podlegają długoterminowym modulacjom w okresach 80 lat i więcej. Co więcej, zapisy historyczne sugerują, że w przeszłości występowały przedłużające się okresy zwiększonego i obniżonego poziomu aktywności. W szczególności wydaje się, że aktywność słoneczna utrzymywała się na niezwykle niskim poziomie między 1645 a 1715 rokiem, okresem znanym jako minimum Maundera, nazwany tak na cześć EW Maundera, którego analiza starych zapisów słonecznych wykazała, że prawie w ogóle nie było plam słonecznych. widziano w tym czasie.

Cząstki elementarne

Cząsteczki mniejsze od atomów. Cząstki subatomowe obejmują składowe składniki atomów i cząstek, które powstają w reakcjach jądrowych lub w interakcjach między innymi cząstkami subatomowymi. Występują również wśród promieni kosmicznych. Cząstki charakteryzują się swoimi właściwościami fizycznymi, w szczególności: masą, ładunkiem i spinem. Chociaż masy cząstek subatomowych można wyrazić w konwencjonalnych jednostkach masy (kg), ze względu na równoważność masy (m) i energii (E) wynikającą ze szczególnej teorii względności (tj. E = mc², gdzie c oznacza prędkość światło), równoważna energia (wyrażona w elektronowoltach) jest zwykle podawana jako "masa" cząstki, chociaż ściśle rzecz biorąc, masa (m) = E/c². Jednostką ładunku jest ładunek elektronu (1,602?10^-19 kulomba). Spin jest wielkością momentu pędu związanego z cząstką (cząstka może być zobrazowana jako wirująca wokół osi) lub jądrem atomowym i przyjmuje wartości podane przez nh/2π, gdzie h jest stałą Plancka, a n = 1/2, 1, 3/2 , 2 itd. Cząstki dzielą się na bozony (cząstki o n równym liczbie całkowitej: 1, 2, …) i fermiony (cząstki o spinach półcałkowych: 1/2 , 3/2 , …). Fermiony są zgodne z zasadą wykluczenia Pauliego, podczas gdy bozony nie. Wśród bozonów ważną grupę stanowią bozony cechowania (cząstki przenoszące siły podstawowe). Fermiony można podzielić na hadrony (cząstki zbudowane z kwarków, na które oddziałuje silne oddziaływanie jądrowe) i leptony (cząstki niezawierające kwarków i nie podlegające silnemu oddziaływaniu jądrowemu). Hadrony dzielą się na bariony (cząstki zbudowane z trzech kwarków) i mezony (złożone z par kwark-antykwark). Wśród barionów ważną klasą są nukleony (protony i neutrony). Przykładami leptonów są elektrony i neutrina. Termin "cząstka elementarna" jest czasami stosowany do cząstek, które nie mają struktury wewnętrznej i których nie można rozbić na bardziej podstawowe cząstki składowe. Ponieważ jednak wiadomo, że niektóre cząstki, które kiedyś uważano za "elementarne" (np. jak wiadomo obecnie), które są rzeczywiście cząstkami zasadowymi. Zobacz też: antymateria, atom, bariony, promienie kosmiczne, cząstki elementarne, elektron, elektronowolt, siły podstawowe, cząstki elementarne, bozony cechowania, hadrony, leptony, materia, mezony, neutron, neutrina, zasada Pauliego, foton, proton, kwark.

Czasoprzestrzeń

Czterowymiarowa struktura geometryczna, która łączy trzy wymiary przestrzeni i wymiar czasu. Punkt w czasoprzestrzeni (określony czterema współrzędnymi) nazywany jest wydarzeniem (lub "punktem świata"). Historia cząstki (linia w czterech wymiarach łącząca wszystkie wydarzenia, w których jest obecna) nazywana jest linią świata. Pojęcie czasoprzestrzeni zostało opracowane w 1907 roku przez Hermanna Minkowskiego (1864-1909). Podczas gdy Newton uważał czas za niezależny od trzech wymiarów przestrzeni, Minkowski utrzymywał, że są one ściśle ze sobą powiązane. Czterowymiarowa czasoprzestrzeń została przyjęta przez Einsteina jako ramy, w których rozwinął swoją ogólną teorię względności. Zgodnie z tą teorią czasoprzestrzeń jest zakrzywiona w obecności materii, a tory promieni światła i cząstek materii są określone przez krzywiznę czasoprzestrzeni.

Czas gwiezdny

System czasu oparty na obrocie Ziemi mierzonym względem gwiazd tła, które w tym celu traktuje się jako stałe w swoim położeniu. W stosunku do gwiazd Ziemia obraca się wokół własnej osi w okresie 23 h 56 min 04,1 s średniego czasu (tj. zwykłego czasu cywilnego), a okres ten nazywany jest dniem gwiazdowym, który z kolei dzieli się na godziny gwiazdowe . Dla obserwatora znajdującego się na określonej długości geograficznej na Ziemi dzień gwiezdny jest równoważny pozornemu okresowi obrotu sfery niebieskiej. Okres ten można wyznaczyć mierząc odstęp między dwoma kolejnymi górnymi tranzytami danej gwiazdy przez jej południk. Wartość czasu gwiezdnego w dowolnym momencie jest definiowana jako kąt godzinowy, tj. kąt mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara od południka równonocy wiosennej (stały punkt na sferze niebieskiej). Tak więc, gdy równonoc wiosenna jest na południku, jej kąt godzinowy wynosi zero, a czas gwiezdny wynosi zero godzin. Do czasu, gdy obrót sfery niebieskiej zwiększył ten kąt do 90°, upłynęło 6 godzin, a czas gwiezdny wynosi 6 godzin i tak dalej. Po 24 godzinach równonoc wiosenna powraca na południk. Kąt godzinny zmierzony przez tego obserwatora względem jego południka to lokalny kąt godzinny, a otrzymany w ten sposób czas gwiazdowy to lokalny czas gwiazdowy (LST). Czas gwiezdny Greenwich (GST) to kąt godzinny równonocy wiosennej mierzony od południka Greenwich. Różnica między LST i GST odpowiada długości geograficznej obserwatora wyrażonej w jednostkach czasu (gdzie 1 h odpowiada 15°, ponieważ Ziemia obraca się o 15° na godzinę). Jeśli obserwator znajduje się na wschód od Greenwich, LST jest większy niż GST, jeśli znajduje się na zachód od Greenwich, jego LST jest mniejsze niż GST.

Cząsteczka

Najmniejsza cząstka związku chemicznego, która może istnieć samodzielnie i która ma wszystkie właściwości chemiczne tego związku. Cząsteczka składa się z dwóch lub więcej atomów, tych samych lub różnych pierwiastków, połączonych ze sobą wiązaniami chemicznymi. Można go opisać wzorem cząsteczkowym. Na przykład O2 oznacza cząsteczkę składającą się z dwóch atomów tlenu (jest to forma, w której występuje większość tlenu w ziemskiej atmosferze), a O3 oznacza cząsteczkę składającą się z trzech atomów tlenu (ta szczególna forma tlenu nazywa się ozonem). Cząsteczka wody (związek chemiczny), która składa się z dwóch połączonych ze sobą atomów wodoru i atomu tlenu, jest oznaczona przez H2O, cząsteczka dwutlenku węgla (jeden atom węgla połączony z dwoma atomami tlenu) przez CO2 i tak dalej. Masa cząsteczkowa (często określana jako "masa cząsteczkowa") cząsteczki jest jej masą wyrażoną w jednostkach masy atomowej i jest równoważna sumie mas atomowych wszystkich jej atomów składowych. Na okrągłych liczbach masa cząsteczkowa dwuatomowej (dwuatomowej) cząsteczki tlenu wynosi 16 (masa atomowa tlenu wynosi 8), masa cząsteczkowa wody wynosi 10 (masa atomowa wodoru wynosi 1), a masa cząsteczkowa węgla dwutlenek wynosi 28 (masa atomowa węgla wynosi 12). W praktyce masy atomowe i cząsteczkowe różnią się nieznacznie od dokładnych wartości całkowitych. Rozmiar i masa cząsteczek wahają się od prostych cząsteczek dwuatomowych, takich jak H2, do makrocząsteczek o masach cząsteczkowych przekraczających 10 000. Amolekuła ma fizyczny rozmiar i kształt, który zależy od separacji i względnej orientacji jej składowych jąder atomowych. W związku z tym wykazuje trzy rodzaje dyskretnych (skwantowanych) poziomów energii i przejść (zmian między poziomami): przejścia elektronowe, które obejmują zmiany między stanami energii we wspólnej chmurze elektronów otaczającej składowe jądra atomowe; przejścia wibracyjne między różnymi dozwolonymi stanami wibracyjnymi (obejmują one separacje między jądrami); oraz przejścia obrotowe, które obejmują dyskretne zmiany sposobu, w jaki cząsteczka obraca się wokół różnych osi. Każdemu z tych rodzajów przejść towarzyszy emisja lub absorpcja promieniowania o określonej długości fali, trzech klas molekularnych przejście powodujące powstanie dużej liczby linii, z których wiele które nakładają się, tworząc szerokie pasma w otrzymanych widmach. Dzięki badaniom ich widm emisyjnych i absorpcyjnych astronomowie zidentyfikowali ponad sto rodzajów cząsteczek w ośrodku międzygwiazdowym.

Cykl metoniczny

Przedział 19 lat, po którym fazy Księżyca powtarzają się w te same dni w roku, co wydaje się być odkryte około 433 rpne przez greckiego filozofa przyrody Metona (ok. 460 pne -?) i około 50 lat później przez Babilończyków. Dzieje się tak, ponieważ 235 miesięcy księżycowych jest prawie dokładnie równe 19 latom tropikalnym (235 miesięcy księżycowych to 6939,689 dni, podczas gdy 19 lat tropikalnych to 6939,602 dni, różnica około dwóch godzin). Meton podzielił 19 lat na 12 lat po 12 miesięcy i 7 lat po 13 miesięcy. Cykl metoniczny był używany przez Greków i Babilończyków jako punkt odniesienia przy dokonywaniu korekt w kalendarzu i stanowił podstawę zasad ustalania daty Wielkanocy.

Centrum Lotów Kosmicznych Marshalla

Centrum Lotów Kosmicznych im. George′a C. Marshalla NASA znajduje się w Huntsville w stanie Alabama. Jest to wiodące centrum agencji zajmujące się transportem kosmicznym i rozwojem napędu. Pojazdy nośne Saturn używane w programie Apollo Moon zostały zaprojektowane i opracowane tutaj. Dziś dostarcza dopalacze rakiet na paliwo stałe, silniki główne i zbiornik zewnętrzny dla promu kosmicznego. Oprócz modernizacji tych systemów inżynierowie Marshalla opracowują przyszłe koncepcje taniego transportu kosmicznego wielokrotnego użytku. Centrum Lotów Kosmicznych Marshalla jest również ważnym ośrodkiem badań nad mikrograwitacją, fizyką kosmiczną i astrofizyką. Jednym z jego najważniejszych ostatnich programów jest Obserwatorium Rentgenowskie Chandra (wcześniej znane jako AXAF).

Ciemna Mgławica

Międzygwiazdowy obłok gazu i pyłu, który pochłania światło z pobliskich źródeł, znany również jako mgławica absorpcyjna; światło jest ponownie emitowane jako promieniowanie podczerwone lub rozpraszane, przez co mgławica wydaje się ciemna. Na wyższych szerokościach geograficznych, z dala od Drogi Mlecznej, ciemne mgławice pojawiają się jedynie jako szczególnie ubogie w gwiazdy obszary nieba, ale w pobliżu Drogi Mlecznej lub na jej tle wyraźnie kontrastują z jasnymi polami gwiazd wokół nich. Wybitne ciemne mgławice widoczne na tle Drogi Mlecznej to Szczelina Łabędzia na półkuli północnej i Worek Węgla na południowej. Mała, ale uderzająco charakterystyczna ciemna mgławica to słynna mgławica Koński Łeb w Orionie. Najmniejsze są znane jako globule. Ciemne mgławice składają się głównie z wodoru cząsteczkowego i uważa się, że są miejscami powstawania gwiazd. Prawdziwa natura ciemnych mgławic - to, że nie są one po prostu pustkami - była taka po raz pierwszy rozpoznany przez E.E. Barnarda, który je sfotografował i skatalogował; wyniki opublikowano w 1927 r. w Atlasie fotograficznym wybranych regionów Drogi Mlecznej. Bardziej obszerny katalog ciemnych mgławic autorstwa Beverly Lynds ukazał się w 1962 roku.

Chmura o dużej prędkości (HVC)

Międzygwiazdowy obłok obojętnego wodoru, którego prędkość przekracza, zwykle o 100-200 km s-1, prędkość obrotową Galaktyki (która wynosi 220 km s-1). Uważa się, że niektóre HVC powstały w wyniku oddziaływań grawitacyjnych - w szczególności Strumień Magellana, ogromny materiałowy most między Galaktyką a Obłokami Magellana, przypuszczalnie powstały podczas bliskiego przejście w przeszłości. Inne HVC mogą być obłokami międzygalaktycznego wodoru wpadającymi do Galaktyki lub materiałem wyrzuconym z płaszczyzny galaktyki jako pozostałość po supernowej, który teraz opada.

Ciężkie elementy

Pierwiastki chemiczne o stosunkowo dużej masie atomowej. Ponieważ mniej niż 2% masy gwiazdy typu słonecznego składa się z pierwiastków cięższych od helu, termin "pierwiastek ciężki" w sytuacji astrofizycznej odnosi się do wszystkich pierwiastków o liczbie masowej większej niż hel ( 4).

Culpeper, Mikołaj (1616-54)

Astrolog i zielarz, urodzony w Londynie. Jego tradycja trwa do dnia dzisiejszego, sprzedając balsamy i lekarstwa w jego imieniu.

Cunitz [Cunitia], Maria (1610-64)

Astronom, przetłumaczyła dzieła KEPLERA, udostępniając jego prace. Jej zdolności astronomiczne były tak wybitne, że nazwano ją Urania Propitia, czyli "ta, która jest najbliższa muzie astronomii".

Curtis, Heber Doust (1872-1942)

Astronom, urodzony w Muskegon, MI, został dyrektorem Obserwatorium Allegheny na Uniwersytecie w Pittsburghu oraz profesorem astronomii i dyrektorem Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Michigan. Zbadane mgławice za pomocą teleskopu zwierciadlanego Lick Observatory Crossley wykazały, że niektóre długie, cienkie mgławice były identyczne z mgławicami spiralnymi, ale były widoczne na krawędzi z pasmem zaciemniającej materii, takim jak ten widziany centralnie w Drodze Mlecznej. Zinterpretował Strefę Unikania, w której w pobliżu Drogi Mlecznej było niewiele mgławic spiralnych lub nie było ich wcale, jako wynik zaciemnienia przez materię Drogi Mlecznej i doszedł do wniosku, że mgławice spiralne to galaktyki Drogi Mlecznej poza naszą Galaktyką. Zaangażowany w "wielką debatę" z HARLOW SHAPLEY w Waszyngtonie w 1920 r., słusznie argumentując przeciwko poglądowi Shapleya, że mgławice spiralne są mniejszymi obiektami w znacznie większej strukturze Drogi Mlecznej.

Czapka z daszkiem

Pojaśnienie na jednym z wierzchołków - wierzchołków - fazy półksiężyca Wenus, widziane z Ziemi. Czapki guzków zostały po raz pierwszy opisane przez niemieckiego astronoma amatora, barona Franza Paulę von Gruithuisena w 1813 roku i od tego czasu są rejestrowane przez obserwatorów teleskopowych. Zostały nazwane przez analogię do czap polarnych Ziemi; pierwsi obserwatorzy wyobrażali sobie, że widzą przebłyski prawdopodobnie podobnej do Ziemi powierzchni przez przerwy w wenusjańskiej pokrywie chmur. Kapelusze guzków przybierają postać jasnych plam na rogach półksiężyca. Z boku czapki guzka, z dala od samego guzka, często znajduje się ciemniejszy pasek zwany kołnierzem guzka. Zarówno czapki, jak i obroże wykazują krótko- i długoterminowe zmiany jasności i wielkości. Kiedyś sądzono, że czapki na wierzchołkach były efektem kontrastu, ale zdjęcia z sond Mariner 10 i Pioneer Venus pokazały, że pojaśnienia, wraz z innymi "deformacjami" w kończynie planety i terminatorze, obserwowane z Ziemi, są prawdziwe. Są one związane z cyrkulacją atmosferyczną planety. Na Wenus dominującym wzorem jest pojedyncza komórka Hadleya na każdej półkuli, która krąży od równika prawie do biegunów. Uważa się, że kołnierze guzków reprezentują najbardziej wysunięte na północ i południe granice wzorca krążenia, a zmiany w czapkach i kołnierzach odzwierciedlają krótko- i długoterminowe zmiany w krążeniu komórek Hadleya.

Cysat, Johann Baptist [znany jako Cysatus] (1586-1657)

Szwajcarski jezuicki astronom, który użył teleskopu do odkrycia Mgławicy Oriona w 1618 roku.

Cubewano

Dowolny z głównych strumieni obiektów Pasa Kuipera, w średniej odległości 41-47 AU od Słońca, nachylenie orbity do 30?, ekscentryczność do 0,1. Nazwany na cześć oznaczenia, 1992 QB1, pierwszego obiektu Pasa Kuipera, który został odkryty przez Dave′a Jewitta (University of Hawaii).

Crabtree, William (1610-44)

Twórca przyrządów i astronom, urodzony w Broughton w hrabstwie Lancashire w Anglii, badał plamy słoneczne, prowadził precyzyjne obserwacje planet, w tym tranzytu Wenus. Crabtree współpracował z HORROCKS, który przewidział tranzyt. Horrocks opisał swojego przyjaciela Crabtree jako "człowieka, który ma niewielu przełożonych w naukach matematycznych" i opisał, jak Crabtree był wstrząśnięty dostrzeżeniem małego dysku Wenus poruszającego się na tle Słońca: "pogrążony w kontemplacji stał nieruchomy, ledwie ufając swoim zmysłom przez nadmiar radości".

Cotes, Roger (1682-1716)

Matematyk, urodzony w Burbage, Leicestershire, Anglia. W wieku 26 lat został pierwszym Plumiańskim profesorem astronomii. Zredagował drugie wydanie Principia NEWTONA, wydobywając subtelności i wyjaśniając kwestie w korespondencji z Newtonem, która z początku przyjazna, pod koniec stygnie, zapewne pod ciężarem nazbyt licznych, niecierpliwie przyjmowanych propozycji redakcyjnych.

Cowling, Thomas George (1906-90)

Brytyjski matematyk, profesor w Leeds. Zajmował się budową gwiazd (przenoszenie energii przez konwekcję i promieniowanie), rozwinął teorię gwiezdnych i planetarnych pól magnetycznych.

Coma, kometa

Z grubsza kulista, tymczasowa atmosfera gazu i pyłu wyrzucana z jądra komety w wyniku ogrzewania słonecznego, gdy kometa znajduje się wystarczająco blisko Słońca. Jądro i koma są razem znane jako głowa komety. Koma, która zwykle jest rysowana w kształt łzy przez wiatr słoneczny, zawiera neutralne i zjonizowane cząsteczki gazu, które świecą fluorescencyjnie i odbijają światło słoneczne. Koma zwykle rozwija się w odległości 3-4 AU od Słońca i może wzrosnąć do 105-106 km, osiągając swój maksymalny zasięg tuż po przejściu komety przez peryhelium.

Coma

Zniekształcenie obrazów pozaosiowych wytwarzanych przez soczewki lub lustra. Promienie światła wpadające do soczewki lub odbijające się od lustra pod kątem do jej osi optycznej (linia przechodząca prostopadle przez środek soczewki lub lustra) tworzą obrazy w kształcie gruszki. Wielkość zniekształcenia wzrasta wraz ze wzrostem odległości od osi optycznej. Ta szczególna aberracja optyczna wywodzi swoją nazwę od "kometowego" wyglądu takich obrazów. Lustro sferyczne nie cierpi na śpiączkę, ale cierpi na aberrację sferyczną. Jeśli to drugie zostanie skorygowane poprzez pogłębienie krzywizny powierzchni zwierciadła do paraboloidy, wprowadzona zostanie koma. Skutki śpiączki zmniejszają się proporcjonalnie do kwadratu współczynnika ogniskowej i dla celów wizualnych mają niewielkie znaczenie, z wyjątkiem blisko krawędzi pola widzenia w instrumentach o współczynniku ogniskowej f:8 lub większym. Jeśli koma nie zostanie skorygowana, jej efekty są bardzo widoczne w instrumentach o znacznie krótszych ogniskowych iw takich przypadkach obrazy o akceptowalnej jakości są ograniczone do centralnej części pola widzenia. Zwierciadło aparaboliczne można skorygować pod kątem śpiączki poprzez odpowiednie umieszczenie ukształtowanej soczewki lub soczewek (lub zwierciadła) przed swoją powierzchnią odbijającą. Komę można zredukować w soczewce złożonej poprzez odpowiedni dobór krzywizn dla różnych jej powierzchni.

Colombo, Giuseppe ("Bepi") (1920-84)

Colombo był matematykiem i inżynierem urodzonym we Włoszech, profesorem Uniwersytetu w Padwie. Wyjaśnił osobliwą rotację Merkurego. Planeta obraca się trzykrotnie podczas dwóch okrążeń wokół Słońca, w nieoczekiwanym wcześniej rezonansie (patrz MERKURY). Korzystając z tej funkcji, Colombo odkrył manewr orbitalny, który umożliwił Marinerowi 10 (patrz MISJE MARINER) trzykrotne przejście blisko Merkurego w latach 1974-75. Zaproponował ten manewr NASA i potroił wartość misji. Colombo słynie również z opracowania koncepcji uwięzi kosmicznych. Podczas gdy kosmiczne uwięzi były badane teoretycznie od początku XX wieku, Colombo wpadł na pomysł wykorzystania długiego uwięzi do podtrzymywania satelity z platformy orbitalnej w systemie stabilizowanym grawitacyjnie. Zaprojektował system satelitów na uwięzi (TSS) do badania fizyki plazmy i wytwarzania energii elektrycznej w górnych warstwach atmosfery. Dwa testy technologiczne systemu uwięzi, TSS-1 i TSS-1R, zostały przeprowadzone we Włoszech w lipcu 1992 i lutym 1996 roku przy użyciu wahadłowca NASA. W nowszym teście uwięź rozwinęła się na 20 km, ale pękła bez użytecznego rezultatu. Zaplanowana na rok 2009 misja ESA na Merkurego nosi nazwę Bepi Colombo w serdecznym uznaniu jego wkładu.

Cluster

Dwie misje Europejskiej Agencji Kosmicznej mające na celu wysłanie czterech identycznych statków kosmicznych w celu zbadania interakcji między ziemską magnetosferą a wiatrem słonecznym. SOHO i Cluster stworzyły pierwszy kamień węgielny ESA. Gromada I zaginęła podczas nieudanego pierwszego startu rakiety Ariane 5 w 1996 roku. Gromada II, będąca repliką pierwotnej misji, zostanie wystrzelona z Bajkonuru latem 2000 roku. Cztery statki kosmiczne zapewnią pierwsze trójwymiarowe pomiary dużych i małych -skala zjawisk w środowisku bliskim Ziemi.

Clairaut, Alexis Claude (1713-65)

Francuski matematyk, cudowne dziecko, napisał Théorie de la Figure de la Terre, traktat traktujący o kształcie obracających się ciał stałych, obliczył wpływ Saturna i Jowisza na pojawienie się komety HALLEYA w 1759 roku i przewidział jej powrót do wewnątrz miesiąc. Przeliczył teorię ruchu Księżyca Newtona, napisał Théorie de la Lune.

Clark, Alvan (1804-87), Clark, George Bassett (1827-91) i Clark, Alvan Graham (1832-97)

Alvan był astronomem, konstruktorem teleskopów, urodzonym w Ashfield w stanie Massachusetts. Założona wraz z synami George′em (urodzonym w Lowell, MA) i Alvanem Grahamem (urodzonym w Fall River, MA), Alvan Clark & Sons, twórcy soczewek optycznych do teleskopów, pierwszy znaczący amerykański wkład w produkcję przyrządów astronomicznych. Podczas testowania soczewki na nowo wyprodukowanym teleskopie w 1862 roku Alvan Graham Clark odkrył białego karła, towarzysza Syriusza, Syriusza-B.

Clarke, Arthur C. (1917-2008)

Pisarz science fiction i wizjoner kosmosu, urodzony w Minehead, Somerset, Anglia. Pracował w czasie II wojny światowej nad radarowym sprzętem naziemnym, został prezesem Brytyjskiego Towarzystwa Międzyplanetarnego. W 1945 roku napisał artykuł "Przekaźniki pozaziemskie", w którym opisał zasadę działania satelitów na orbitach geostacjonarnych. Orbita geostacjonarna na wysokości 42 000 kilometrów została nazwana przez Międzynarodową Unię Astronomiczną orbitą Clarke′a. Clarke zainspirował aplikacje satelitarne do prognozowania pogody. Opracował koncepcję obracającej się stacji kosmicznej, przedstawionej przez Stanleya Kubricka w filmie 2001: A Space Odyssey, napisanym przez Clarke′a.

Clavius, Christoph (1538-1612)

Matematyk, urodzony w Bambergu w Niemczech. Został jezuitą w Rzymie i napisał wiele podręczników, w tym wersję Elementów Euklidesa, komentarz do Sfery Sacrobosco oraz książki o algebrze, astrolabium oraz praktycznej arytmetyce i geometrii. Uczestniczył w komisji ds. reformy kalendarza, która doprowadziła w 1582 r. do ustanowienia kalendarza gregoriańskiego. W swoich książkach astronomicznych sprzeciwiał się systemowi kopernikańskiemu zarówno z powodów fizycznych, jak i biblijnych, ale pod koniec życia miał do czynienia z teleskopowymi obserwacjami GALILEO, które był w stanie powtórzyć, faz Wenus i satelitów Jowisza. Potwierdził to, co Galileusz uważał za rzeczywiste, i wezwał astronomów do zastanowienia się, w jaki sposób można ułożyć niebieskie kule, aby ocalić te zjawiska, ale nie mógł zmusić się do porzucenia poglądu Ptolemeusza.

Clementine

Wspólny projekt Amerykańskiej Organizacji Inicjatywy Obrony Strategicznej i NASA, rozpoczęty w styczniu 1994 roku. Zaprojektowany do testowania wojskowych czujników i komponentów statków kosmicznych w środowisku kosmicznym. Przeznaczony również do prowadzenia obserwacji naukowych Księżyca i bliskiej Ziemi asteroidy 1620 Geographos. Uzyskano globalne obrazowanie w ultrafiolecie i podczerwieni, zasięg altymetrii laserowej od 60? S do 60? N oraz pomiary cząstek naładowanych. Uzyskano pierwsze dane wskazujące na obecność lodu wodnego w trwale zacienionych kraterach na biegunach Księżyca. Nie udało się, zanim dotarł do Geographos

Cidenas (fl. IV wiek p.n.e.)

Astronom babiloński, kwitnący w Sippra, odkrył precesję równonocy.

Circinus

(Kompasy; w skrócie Cir, gen. Cirini; powierzchnia 93 stopnie kw.) Południowy konstelacja, która leży między Centaurusem a Trójkątem Południowym, a jej kulminacja następuje o północy na początku maja. Został wprowadzony przez francuskiego astronoma Nicolasa L. de Lacaille (1713-1762), który sporządził mapę południowego nieba w latach 1751-2. Mała, niepozorna konstelacja, najjaśniejsze gwiazdy w Circinus to ? Cirini, układ podwójny z białymi (F1) i pomarańczowe (K5) składniki, wielkości 3,2 i 8,6, separacja 15,7 i β Cirini, wielkość 4,1. Inne interesujące obiekty to NGC 5315, mgławica planetarna o jasności 10 magnitudo.

Chińskie Towarzystwo Astronomiczne

Chińskie Towarzystwo Astronomiczne (CAS), założone w 1922 roku, ma obecnie jedenaście profesjonalnych komisji i sześć komitetów roboczych. Całkowita liczba członków CAS wynosi 1651, w tym 272 członków IAU. Sekretariat znajduje się w Obserwatorium Purple Mountain.

Chladni Ernst Florens Friedrich (1756-1827)

Niemiecki fizyk (akustyk). Zbierał meteoryty. Twierdził na podstawie sporządzonego przez siebie obszernego katalogu opisów znalezisk i upadków, że spadły one z nieba. Pogląd ten został wszechstronnie odrzucony przez establishment naukowy, zwłaszcza Francuską Akademię Nauk, dopóki badanie BIOT dotyczące upadku meteorytów w L'Aigle nie przekonało go inaczej.

Christiansen, Wilbur Norman (1913-2007)

Australijski radioastronom zbudował zestaw interferometrów radioastronomicznych składający się z 32 anten ustawionych na linii wschód-zachód. Został zbudowany w celu zbadania Słońca i rozszerzony o układ północ-południe (w tak zwanym po Christiansenie krzyżem Chrisa), aby uzyskać prawdziwe obrazy. Ten interferometr radiowy został użyty do stworzenia pierwszych map syntezy ruchu obrotowego Ziemi. Transformaty Fouriera musiały być jednak wykonane ręcznie, więc wykonanie jednej mapy warstwicowej zajęło pół roku ręcznych obliczeń. Przeprowadził również wstępne badanie wodoru międzygwiezdnego o średnicy 21 cm i wykrył dwa ramiona spiralne Drogi Mlecznej.

Christie, Sir William Henry Mahoney (1845-1922)

Brytyjski astronom, pracował w Królewskim Obserwatorium w Greenwich jako główny asystent (zastępca dyrektora), zanim został następcą Airy'ego na stanowisku Astronoma Królewskiego (dyrektora) w 1881 r. Zwrócił Królewskie Obserwatorium w kierunku astrofizyki (w przeciwieństwie do astronomii pozycyjnej). Zainstalował teleskopy o dużym obszarze zbierania (np. 28 w refraktorze, wciąż działający, używany pierwotnie do obserwacji gwiazd podwójnych). Z Konferencji Waszyngtońskiej w 1884 r. przywrócił Greenwich status południka zerowego światowego systemu międzynarodowych stref czasowych. Szybko wykonał pracę polegającą na zmierzeniu pozycji wszystkich gwiazd w dużej strefie Greenwich (północny region) Astrographic Katalog. Założył i jako pierwszy redagował magazyn The Observatory, który wciąż zachowuje ludzką twarz dla brytyjskiej astronomii.

Chamberlin, Thomas Chrowder (1843-1928)

Geolog, ur. w Mattoon, IL, kierownik katedry geologii na Uniwersytecie w Chicago; badał pochodzenie Ziemi i Układu Słonecznego.

Chandrasekhar, Subrahmanjan (1910-95)

Astrofizyk teoretyk, urodzony w Lahore w Indiach, laureat Nagrody Nobla (1983) "za teoretyczne badania nad procesami fizycznymi mającymi znaczenie dla struktury i ewolucji gwiazd". W Cambridge i Kopenhadze rozwinął teorię białych karłów, pokazując, że ciśnienie degeneracji mechaniki kwantowej nie może ustabilizować masywnej gwiazdy, a białe karły mają maksymalną masę (granica Chandrasekhara). Na Uniwersytecie w Chicago i Yerkes Observatory badał i pisał książki na temat struktury i ewolucji gwiazd, dynamicznych właściwości gromad gwiazd i galaktyk, transferu promieniowania, stabilności hydrodynamicznej i hydromagnetycznej, stabilności elipsoidalnych figur równowagi oraz matematycznej teorii czerni dziury. Podobnie jak SIR JAMES JEANS, jego praca charakteryzowała się intensywnym i długotrwałym badaniem pewnego obszaru, który mu się spodobał, który następnie z perspektywy czasu przedstawił w ostatecznej, spójnej książce z porządkiem, formą i strukturą. Redagował Astrophysical Journal przez prawie 20 lat. Zaawansowany satelita astronomii rentgenowskiej NASA, AXAF, został przemianowany na Chandra.

Charlier, Carl Vilhelm Ludwig (1862-1934)

Szwedzki astronom, został dyrektorem obserwatorium w Lund. Pracował w mechanice nieba, oprzyrządowaniu i statystyce, badając rozmieszczenie i ruchy gwiazd w sąsiedztwie Słońca. Pokazał, że gorętsze gwiazdy i gromady galaktyczne tworzą spłaszczony układ. Zaproponował hierarchiczny model galaktyk we wszechświecie, rozciągający się do nieskończoności.

Chaucer, Geoffrey (ok. 1343-1400)

Poeta, prawdopodobnie urodzony w Londynie w Anglii. Autor Opowieści kanterberyjskich, które świadczą o jego znajomości spraw astrologicznych, oraz Traktatu o astrolabium, który kiedyś uważano za napisany dla syna Chaucera, ale teraz uważa się, że dla syna jego przyjaciela, Lewisa Clifforda. Tekst jest najstarszym znanym "podręcznikiem technicznym" w języku angielskim.

Cetus

(potwór morski lub wieloryb; w skrócie Cet, gen. Ceti; powierzchnia 231 stopni kw.) Konstelacja równikowa, która leży między Wodnikiem a Bykiem, a jej kulminacja przypada na północ w październiku. Jego nazwa pochodzi od potwora morskiego, przed którym Perseusz uratował Andromedę w mitologii greckiej, chociaż czasami jest identyfikowany jako wieloryb. Jego najjaśniejsze gwiazdy zostały skatalogowane przez Ptolemeusza (ok. 100-175 n.e.) w Almagest . Chociaż Cetus jest czwartą co do wielkości konstelacją, jest raczej niepozorny, a jego najjaśniejsze gwiazdy to β (Diphda) o jasności 2,0 magnitudo i α (Menkar) o jasności 2,5 magnitudo. Istnieje siedem innych gwiazd o wielkości 4,0 lub jaśniejszych. Do interesujących gwiazd w Wielorybie należą prototypowa zmienna długookresowa o Ceti (Mira; zakres 2,0-10,1, okres około 332 dni), gwiazda rozbłyskowa UV Ceti (spoczynkowa jasność 12,9, maks. 6,8) oraz τ Ceti, jasność 3,5, jedna z dwie najbliższe gwiazdy podobne do Słońca (odległość około 11,8 lat świetlnych - druga to ε Eridani). Innym interesującym obiektem na Cetus jest M77 (NGC 1068), galaktyka spiralna o jasności dziewiątej wielkości (najjaśniejsza galaktyka Seyferta).

Challis, James (1803-82)

Brytyjski astronom, urodzony w Braintree, Essex, Anglia, został profesorem Plumian i dyrektorem Obserwatorium w Cambridge. Został namówiony przez ADAMS do poszukiwania Neptuna, ale nie miał aktualnej mapy i musiał dwukrotnie mozolnie obserwować wszystkie gwiazdy w okolicy, aby znaleźć jedną, która się poruszyła. Zaobserwowałem Neptuna, ale tylko raz, w lipcu 1846 i nie pilnie obserwował ponownie pola gwiazd, więc stracił pierwszeństwo na rzecz JG GALLE i HL D′ARREST w Berlinie.

Cellarius, Andreas (fl. XVII w.)

Cellarius nie zna szczegółów biograficznych, który stworzył najlepszy siedemnastowieczny atlas nieba, Atlas Coelestis, 1660, sformułowany w terminach obu ptolemejskich i kopernikańskich teorii wszechświata, na przykład ptolemejski pogląd na Ziemię widzianą przez gwiaździstą kulę z zewnętrznego, odległego punktu w przestrzeni.

Celsjusza, Andersa (1701-44)

Matematyk i astronom, urodzony w Uppsali w Szwecji. Jako profesor astronomii w Uppsali brał udział w wyprawie MAUPERTUISA w 1736 r. do najbardziej wysuniętej na północ części Szwecji, aby zmierzyć długość stopnia szerokości geograficznej wzdłuż południka blisko bieguna i porównać wynik z pomiarami w pobliżu równika. Wyprawy potwierdziły opinię NEWTONA, że Ziemia ma kształt elipsoidy spłaszczonej na biegunach. Założył nowoczesne obserwatorium w Uppsali w 1741 roku i dokonywał pomiarów geograficznych, obserwacji meteorologicznych i astronomicznych. Zdał sobie sprawę, że zorze polarne mają przyczyny magnetyczne poprzez korelację kąta zanurzenia igły kompasu z aktywnością zorzy polarnej. Opublikował katalogi jasności 300 gwiazd za pomocą fotometru, który tłumił światło gwiazdy aż do jej wygaszenia przez szereg szklanych płytek. Do swoich obserwacji meteorologicznych skonstruował tytułowy termometr Celsjusza.

Centaury

Grupa obiektów w zewnętrznym Układzie Słonecznym, których orbity przecinają orbity planet olbrzymów i są w większości ograniczone między orbitami Jowisza i Neptuna. Pierwszym odkrytym w 1977 roku był Chiron, któremu pierwotnie nadano oznaczenie asteroidy (2060) Chiron. W 1989 roku, siedem lat przed peryhelium, stwierdzono, że rozwinęła się śpiączka i nadano jej również oznaczenie kometarne 95P/Chiron. Inny obiekt, (5145) Pholus, został znaleziony w 1992 roku, a do kwietnia 2000 roku ich liczba osiągnęła 16. Możliwe, że Centaury są obiektami, które zostały zaburzone do wewnątrz z Pasa Kuipera, w pewnym sensie odzwierciedlając związek między planetoid bliskich Ziemi do głównego pasa planetoid. Orbity centaurów są niestabilne, a los niektórych z nich może być dalszym zaburzeniem wewnętrznego Układu Słonecznego jako "superkomety". Ich pochodzenie z Pasa Kuipera jest poparte ich widmami odbicia, które pokazują, że są to głównie ciemnoczerwone obiekty, oraz ich szacunkowymi rozmiarami, które mają rozkład zgodny z rozkładem obiektów z Pasa Kuipera. Największym może być (10199) Chariklo, o szacowanej średnicy 300 km.

Centaur

(Centaur; w skrócie Cen, gen. Centauri; powierzchnia 1060 st. kw.). Południowa konstelacja, która leży między Vela i Lupus i otacza Crux z trzech stron. Jej kulminacja następuje o północy na początku kwietnia. Jego pochodzenie sięga co najmniej starożytnej Grecji, gdzie w mitologii greckiej utożsamiano go z Chironem. Najjaśniejsze gwiazdy Centaura zostały skatalogowane przez Ptolemeusza (ok. 100-175 n.e.) w Almagest . Łatwo znaleźć dużą, rzucającą się w oczy konstelację Centaura. Jego najjaśniejszą gwiazdą jest α Centauri ( Rigel Kentaurus , Toliman lub Bungula ), która przy jasności -0,3 magnitudo jest trzecią najjaśniejszą gwiazdą na niebie. W rzeczywistości jest to potrójny system składający się z żółtego (G2) pierwotnego, 0,0 magnitudo, pomarańczowego (K1) drugorzędnego, 1,4 magnitudo, separacja 19,1″, okres 81,2 lat i trzeciego (M5) składnika, 11,0 magnitudo, separacja 2,2°, znany jako Proxima Centauri, który w odległości 4,2 lat świetlnych jest najbliższą Słońcu gwiazdą. Inne jasne gwiazdy to β Centauri (Hadar lub Agena), bliski układ podwójny ze składnikami o jasności 0,6 i 3,9, separacja 1,3″, θ Centauri (Menkent), jasność 2,1 i γ Centauri (Muhlifain), inny bliski układ podwójny ze składnikami zarówno o wielkości 2,9 (łączna wielkość 2,2), separacja 1,2″, okres 84,5 lat. Istnieje 18 innych gwiazd o wielkości 4,0 lub jaśniejszych. Gwiazdy zmienne w Centaurusie obejmują gwiazdy typu Mira R Centauri (zakres 5,3-11,8, okres około 546 dni) i T Centauri (zakres 5,5-9,0, okres około 90 dni). Wśród kilku jasnych gromad gwiazd w Centaurusie znajduje się ω Centauri (NGC 5139), wspaniała gromada kulista, widoczna gołym okiem jako rozmyta gwiazda czwartej wielkości. Inne interesujące obiekty to dwie gromady otwarte, NGC 3766, która zawiera ponad 60 gwiazd między ósmą a trzynastą magnitudo, oraz NGC 5460, która ma około 40 gwiazd słabszych niż ósma magnitudo, NGC 3918 (Niebieska Planeta), mgławica planetarna ósmej magnitudo opisana przez Johna Herschela jako "bardzo podobna do Urana, znowu tylko o połowę mniejsza" oraz NGC 5128 (Centaurus A), galaktyka eliptyczna siódmej wielkości i silne źródło radiowe, przecięta ciemnym pasem pyłowym. Centaurus zawiera również rentgenowski układ podwójny Centaurus X-3.

Centrum Badań Astrofizycznych na Antarktydzie

Centrum Badań Astrofizycznych na Antarktydzie (CARA) jest obsługiwane przez Centrum Nauki i Technologii Narodowej Fundacji Nauki Stanów Zjednoczonych i ma swoją siedzibę na Uniwersytecie w Chicago. Obserwatorium astrofizyczne znajduje się na biegunie południowym i służy do badania pochodzenia struktury we wszechświecie. Rozmieszczone tam instrumenty wykorzystują zimne, suche i stabilne warunki, które sprawiają, że Płaskowyż Antarktyczny jest najlepszym miejscem na Ziemi do obserwacji w podczerwieni i falach submilimetrowych. Pozwalają małym teleskopom na biegunie południowym przewyższać znacznie większe teleskopy w miejscach o klimacie umiarkowanym. Obserwacje prowadzi się w zakresie fal mikrofalowych, submilimetrowych i podczerwonych. Instrumenty używane do badania kosmicznego mikrofalowego promieniowania tła obejmują interferometr stopniowej skali kątowej i teleskop Vipera. Antarktyczny Teleskop Submilimetrowy i Zdalne Obserwatorium o średnicy 1,7 m służy do obserwacji obłoków molekularnych, a Submilimetrowy Polarymetr do Antarktycznych Zdalnych Obserwacji mapuje międzygwiazdowe pola magnetyczne. 60-centymetrowy teleskop South Pole Infrared Explorer i kamera na podczerwień Abu demonstrują potencjał tego miejsca w zakresie głębokiego, szerokokątnego obrazowania termicznego w podczerwieni (2-5 μ?m) źródeł na półkuli południowej.

Centrum Astronomii Wysokich Rozdzielczości Kątowej

Centrum Astronomii Wysokich Rozdzielczości Kątowej (CHARA) Uniwersytetu Stanowego Georgia obsługuje tablicę CHARA na Mount Wilson w Kalifornii. Ta macierz interferometryczna optyczna/IR składa się z sześciu teleskopów 1-perturowych skonfigurowanych w kształcie litery Y z maksymalną linią bazową 350 m. Jego graniczna rozdzielczość 200 mikrosekund łuku sprawia, że instrument jest potężnym narzędziem do badania podstawowych właściwości i cech powierzchni gwiazd

Centre National d′Etudes Spatiales

Centre National d′Etudes Spatiales (CNES) opracowuje, proponuje i prowadzi francuską politykę kosmiczną. Jego rolą jest rozwijanie zastosowań przestrzeni kosmicznej, zaspokajanie cywilnych i wojskowych potrzeb organów publicznych i społeczności naukowej oraz wspieranie rozwoju i rozpowszechniania nowych zastosowań, których celem jest tworzenie bogactwa i miejsc pracy. CNES prowadzi francuską politykę kosmiczną, uczestnicząc w programach EUROPEJSKIEJ AGENCJI KOSMICZNEJ (ESA). W 1998 r. wkład Francji do ESA stanowił 58% dotacji inwestycyjnej przyznanej CNES i prawie 33% wszystkich wkładów przekazanych ESA, co plasuje Francję na pierwszym miejscu wśród płatników Agencji. Francja odgrywa również kluczową rolę w zakresie propozycji i szkoleń w ewolucji celów ESA i wdrażaniu jej programów. Prowadzony jest program krajowy, który jest uzupełnieniem programów ESA. CNES ma wielu różnych partnerów: użytkowników przestrzeni kosmicznej, dla których identyfikuje i rozwija techniki i aplikacje kosmiczne najlepiej dostosowane do ich potrzeb; przemysł francuski, do którego sukcesywnie przekazuje swoje know-how, aby stać się bardziej konkurencyjnym na świecie; laboratoria największych organizacji naukowych, z którymi współpracuje przy licznych programach badawczych; agencje obronne, wraz z którymi pracuje nad rozwojem programu obronnego, tworząc w ten sposób synergię między programami cywilnymi i wojskowymi; agencje kosmiczne innych krajów, z którymi współpracuje, głównie w obszarach naukowych; oraz kraje rozwijające się, których zaangażowanie w wykorzystanie technologii kosmicznej do nauczania, wzrostu gospodarczego i zarządzania zasobami jest wspierane przez CNES. Obszary, w których wdrażana jest polityka kosmiczna, to te, które wiążą się z głównymi wyzwaniami strategicznymi i ekonomicznymi: dostęp do przestrzeni kosmicznej z programem Ariane - programem ESA, którego usługi wynoszenia na rynek są sprzedawane przez Arianespace - oraz utworzenie bazy startowej w Gujanie Francuskiej (Centre Spatial Guyanais, CGS); aplikacje komercyjne, takie jak obserwacja Ziemi (Spot, ERS, Meteosat, IASI) i telekomunikacja (Télécom 2, Stentor, GNSS, Skybridge); programy naukowe we współpracy z instytucjami badawczymi, oparte na współpracy europejskiej i międzynarodowej (Topex-Poseidon, Envisat, Jason, Polder, Scarab, Oersted, Cluster, Cassini-Huygens, Soho, Rosetta, Mars Express, Mars Sample Return); działania związane z badaniami mikrograwitacji i człowieka w kosmosie (Perseusz z Alice 2, Fertile i Castor, Pégase) oraz przygotowanie eksperymentów przeznaczonych dla Międzynarodowej Stacji Kosmicznej; i związanych z obronnością (Helios). Aby prowadzić swoją działalność, CNES ma różne ośrodki, z których każdy oferuje określoną wiedzę specjalistyczną i zadania: centrala w Paryżu; Dyrekcja LaunchVehicle w Evry, odpowiedzialna za program Ariane; centrum Tuluzy, Centre Spatial de Toulouse (CST), odpowiedzialne za przygotowanie i rozwój projektów kosmicznych dotyczących satelitów i pojazdów planetarnych oraz za prowadzenie obiektów operacyjnych i infrastruktury na dużą skalę; Centrum Kosmiczne Gujany (CSG) w Kourou w Gujanie Francuskiej, centrum startowe i testowe; i centrum startu balonów (CLBA) w Aire-sur-l′Adour, w departamencie Landes w południowo-zachodniej Francji. CNES zatrudnia 2500 pracowników w tych lokalizacjach. Budżet CNES wynosi 13 169 milionów franków francuskich, w tym dotacja państwowa w wysokości 9115 milionów franków francuskich i zasoby własne w wysokości 4104 milionów franków francuskich. Od prawie 20 lat CNES tworzy komercyjne spółki zależne w celu sprzedaży produktów i usług opracowanych przez technologię kosmiczną. Te 20 firm bezpośrednio zatrudnia prawie 1000 osób.

Cefeusz

(w skrócie Cep, gen. Cephei; powierzchnia 588 stopni kw.) Północna konstelacja, która leży między Draco i Kasjopeą, a jej kulminacja przypada na północ pod koniec sierpnia. Został nazwany na cześć króla Cefeusza, męża królowej Kasjopei i ojca Andromedy w mitologii greckiej. Jego najjaśniejsze gwiazdy zostały skatalogowane przez Ptolemeusza (ok. 100-175 n.e.) w Almagest. Konstelacja raczej niepozorna, najjaśniejsza gwiazdą w Cefeuszu jest α Cephei (Alderamin), wielkość 2,5. Istnieje sześć innych gwiazd jaśniejszych niż czwartej wielkości, w tym trzy godne uwagi pulsujące gwiazdy zmienne: β Cephei (Alfirk; zakres 3,16-3,27, okres 0,19 dnia), niebieskawo-biała (B2) gwiazda, która ma słabszego towarzysza o jasności 7,8 magnitudo , również niebieskawo-biały (A3), separacja 13,3″ ; δ Cephei (prototypowa zmienna cefeidy; zakres 3,48-4,37, okres 5,37 dnia), żółta (F5-G2) gwiazda, która ma niebiesko-białego (B7) towarzysza, jasność 6,3 magnitudo, separacja 41″ i μ Cephei (granatowa gwiazda - tak zwana ze względu na intensywny czerwony kolor; zakres 3,43-5,1, średni okres około 730 dni). Inne interesujące gwiazdy podwójne w Cefeuszu to ξ Cephei (Kurhah), która ma składowe niebieskawo-białe (A3) i bladożółte (F7), jasność 4,3 i 6,4 magnitudo, separacja 7,9″ oraz Krüger 60 , jedna z najbliższych gwiazd wizualnych układ podwójny (odległość około 13 lat świetlnych), który ma składowe czerwone (M3 i M4, karzeł), jasność 9,8 i 11,4, separacja 3″, okres 44 lat, którego słabszy składnik (Krüger 60B lub DO Cephei) to gwiazda rozbłysku (maks. 10,3). Jasną gwiazdą zmienną typu Mira jest T Cephei (zakres 7,4-12,9, okres około 487 dni). Gromady otwarte w Cefeuszu obejmują NGC 7160, która zawiera kilkadziesiąt gwiazd słabszych niż siódma magnitudo, oraz NGC 188, która ma ponad 150 gwiazd między dziesiątą a osiemnastą magnitudo i jest jedną z najstarszych znanych gromad galaktycznych (szacowany wiek na około 9000 milionów lat ). W konstelacji nie ma jasnych mgławic ani galaktyk.

Ceres

Pierwsza asteroida odkryta przez Giuseppe Piazziego 1 stycznia 1801 roku i oznaczona jako (1) Ceres. Odkrycie było wynikiem poszukiwań zainspirowanych prawem Bodego, liczbowym związkiem między znanymi głównymi planetami, który sugerował "brakującą planetę" między orbitami Marsa i Jowisza. Ceres jest zdecydowanie największą z asteroid, ma średnicę 933 km i stanowi ponad jedną czwartą masy całej populacji asteroid pasa głównego. Obiega Słońce w średniej odległości 2,77 AU (414 milionów km) w okresie 4,60 lat; nachylenie orbity wynosi 11°, a mimośród 0,08. Ceres obraca się w ciągu 9,08 h, a jej gęstość wynosi 2,7 g cm^-3. Jest to asteroida typu G, o widmie odbicia podobnym do chondrytów węglowych i albedo 0,11.

Aktualizacja internetowa

Niedawne obserwacje w Europejskim Obserwatorium Południowym za pomocą pierwszego na świecie działającego wirtualnego teleskopu "Astrovirtel" wykazały, że nowo odkryta odległa asteroida 2001 KX76 jest znacznie większa niż Ceres. Ceres, pierwsza asteroida (mała planeta) odkryta w Układzie Słonecznym, przez dwa stulecia była największym znanym obiektem tego typu o średnicy około 950 km. Stwierdzono, że asteroida 2001 KX76 ma średnicę 1200 km, być może nawet 1400 km.

CERN

CERN - akronim pochodzi od pierwotnej francuskiej nazwy Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire - Europejskie Laboratorium Fizyki Cząstek, jest jednym z najbardziej prestiżowych ośrodków badawczych na świecie. Zajmuje się fizyką fundamentalną, czyli odkrywaniem, co sprawia, że nasz wszechświat działa, skąd się wziął i dokąd zmierza. W CERN jedne z największych i najbardziej skomplikowanych maszyn na świecie są wykorzystywane do badania najmniejszych cegiełek natury. Zderzając te maleńkie cząsteczki materii, fizycy odkrywają podstawowe prawa natury. Wśród innych obszarów zastosowań badania CERN są wykorzystywane w fizyce astrocząstek, co ma znaczenie dla badań ciemnej materii, Wielkiego Wybuchu itp. Badania te mają charakter czysto naukowy, a ich wyniki są ogólnodostępne. Maszyny CERN to akceleratory i detektory cząstek. Kompleks akceleratorów laboratorium jest zbudowany wokół trzech głównych współzależnych akceleratorów. Najstarszy, Synchrotron Protonowy (PS), został zbudowany w latach pięćdziesiątych XX wieku i przez krótki czas był najwyższym na świecie akceleratorem energii. Super synchrotron protonowy (SPS), zbudowany w latach 70., był sceną pierwszej nagrody Nobla przyznanej CERN-owi w latach 80. Przełomowe badania przeprowadzono w Wielkim Zderzaczu Elektronowo-Pozytonowym (LEP) w latach 90. XX wieku. Niezwykła liczba bardzo precyzyjnych wyników z LEP uwydatniła możliwość ekscytujących przyszłych odkryć, takich jak znalezienie cząstki Higgsa, postulowanej w celu nadawania masy cząstkom materii, oraz supersymetrii, głębokiego rozszerzenia relacji między cząstkami materii a cząstkami przenosząc podstawowe siły między nimi. Badania podstawowe są podstawą istnienia CERN, ale laboratorium odgrywa również istotną rolę w opracowywaniu technologii jutra. Od materiałoznawstwa po informatykę, fizyka cząstek elementarnych wymaga najwyższej wydajności, co sprawia, że CERN jest ważnym poligonem doświadczalnym dla przemysłu. Jakość technologii opracowanej przez laboratorium jest coraz powszechniej uznawana. Dzisiaj wszyscy znają World Wide Web, ale niewielu wie, że została wynaleziona w CERN-ie, aby zapewnić fizykom cząstek elementarnych łatwy dostęp do ich danych, gdziekolwiek się znajdują na planecie. World Wide Web, obrazowanie medyczne czy zaawansowane techniki wykorzystania chipów elektronicznych to tylko niektóre z wielu ostatnich pochodnych badań podstawowych prowadzonych w CERN. Kolejnym etapem europejskiej strategii w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych jest Wielki Zderzacz Hadronów (LHC). Decyzja Rady CERN z dnia 16 grudnia 1994 r. o budowie LHC, który ma potencjał dokonania kilku z najważniejszych odkryć naukowych naszej ery, była kamieniem milowym w historii fizyki cząstek elementarnych i CERN-u. LHC to technologicznie wymagający akcelerator nadprzewodzący, który będzie doprowadzał protony do czołowego zderzenia przy energiach wyższych niż kiedykolwiek wcześniej. Zostanie zainstalowany w 27-kilometrowym tunelu, w którym obecnie mieści się akcelerator LEP. Przygotowania do LHC posuwają się pełną parą, a kilka tysięcy fizyków na całym świecie aktywnie przygotowuje się do jego przybycia, spodziewanego w 2006 r. Ogromne wyzwania technologiczne stojące przed budującymi LHC i jego detektory są ważną siłą napędową innowacji w europejskim przemyśle . Laboratorium znajduje się na granicy francusko-szwajcarskiej, na zachód od Genewy, u podnóża gór Jura i zostało założone w 1954 roku jako jedno z pierwszych wspólnych przedsięwzięć w Europie. Od tego czasu stał się wzorowym przykładem międzynarodowej współpracy. Z pierwotnych dwunastu sygnatariuszy konwencji CERN liczba członków wzrosła do dwudziestu państw członkowskich: Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia , Republiką Słowacką, Hiszpanią, Szwecją, Szwajcarią i Zjednoczonym Królestwem. W 2001 roku kraje te przyczyniły się do rocznego budżetu w wysokości 1050 milionów franków szwajcarskich w kwotach proporcjonalnych do ich dochodu narodowego netto.

Cavendish, Henryk (1731-1810)

Angielski chemik i fizyk. Cavendish użył czułej równowagi skrętnej (równowagi Cavendisha), która została zmuszona do oscylacji pod wpływem grawitacyjnej siły przyciągania dużych mas, do pomiaru wartości stałej grawitacji G i wykorzystał jej wartość do określenia masy Ziemi.

Castor

Gwiazda α Geminorum, pozorna wielkość 1,58. W rzeczywistości jest to bardzo złożony system gwiazd wielokrotnych. Obserwowany za pomocą teleskopu o średniej mocy, wydaje się być podwójny. Składnikami tego układu podwójnego są para białych gwiazd, α Gem A (pozorna jasność 1,9 magnitudo, typ widmowy A1V) i α GemB (3,0 i A2V). Ich obecna separacja wynosi 3,1 przy kącie położenia 76°; okres wynosi 420 lat. Każda z tych gwiazd składowych sama jest spektroskopowym układem podwójnym, a ich okresy wynoszą 2,9 dnia (α Gem A) i 9,2 dnia (α Gem B). Układ ma inny, bardziej odległy składnik, α Gem C (gwiazda zmienna YY Geminorum), oddalony o 72,5 pod kątem położenia 164&°. Jest to zaćmieniowy układ podwójny, którego składnikami jest para czerwonych karłów typu widmowego M1, których łączna jasność waha się od 9,2 do 9,6 w okresie 19,6 godziny. Chociaż jest częścią układu grawitacyjnego, składnik ten jest tak daleko od głównej pary - około 1000 jednostek astronomicznych - że jego okres orbitalny musi być rzędu miliona lat. Ten sześciokrotny układ gwiazd znajduje się w odległości 52 lat świetlnych i ma paralaksę 0,063; łączna bezwzględna wielkość głównych składników wynosi 0,6.

Cassini, César-François [Cassini de Thury, znany jako Cassini III] (1714-84)

Drugi syn JACQUES CASSINI, urodzony w Thury, Oise, Francja. Dyrektor Obserwatorium Paryskiego (1771), gdzie skoncentrował się na geodezji i wykonał pierwszą nowoczesną mapę Francji, która do celów nawigacyjnych dokładnie umieszczałaby francuskie porty w stosunku do Paryża. Ku zaskoczeniu wszystkich, Francja była o około 20% mniejsza, niż wcześniej sądzono, a król skomentował, że Francja straciła więcej terytoriów na rzecz astronomów niż na rzecz wrogów.

Cassini, Gian Domenico [Giovanni Domenico; Jana Dominika; znany jako Cassini I] (1625-1712)

Francuski astronom pochodzenia włoskiego, urodzony w Perinaldo koło Neapolu. W młodości zafascynowany astrologią, został profesorem w Bolonii, w tym czasie prowadził badania hydrologiczne dla papieża w celu złagodzenia powodzi rzeki Pad. W 1669 Cassini przeniósł się do Francji i założył Obserwatorium Paryskie, pozostając dyrektorem do końca swojej kariery. Nieustannie naciskał, aby obserwatorium nabywało najnowszą technologię i wprowadzało ulepszenia, zdobywając znaczne fundusze. Jego potężne nowe teleskopy zostały wykorzystane do uczynienia ważnych rzeczy do odkrycia dotyczące Układu Słonecznego. Widział plamy na Marsie i mierzył okres rotacji planety. Zmierzył również obrót Jowisza i sporządził mapę jego plam, pasm i spłaszczeń na biegunach. Zmierzył czas obrotu satelitów Jowisza, co pozwoliło duńskiemu astronomowi OLE RØMERowi obliczyć prędkość światła podczas pracy w Paryżu. Stworzył najlepszą mapę Księżyca aż do wynalezienia fotografii. Obserwował komety i pisał o orbitach planet i satelitów. Chociaż zjawisko to było znane od dawna, prawdopodobnie od czasów klasycznych, a na pewno od średniowiecza, Cassini jako pierwszy odnotował (1683) naukowe obserwacje światła zodiakalnego. W 1684 roku odkrył Iapetus, Rhea, Tethys i Dione, cztery satelity Saturna oprócz tych odkrytych wcześniej przez HUYGENS. W 1675 roku odkrył, że pierścienie Saturna są podzielone w dużej mierze na dwie części przez wąską szczelinę - znaną odtąd jako podział Cassiniego. Cassini rozwinął pierwszą główną teorię refrakcji atmosferycznej, opartą na prawie sinusoidalnym, ale sprzeciwił się teorii powszechnego ciążenia, zapisując walkę z newtonizmem swojemu synowi, Jacquesowi, przez którego (oraz przez jego wnuka i prawnuka) został następcą jako dyrektor obserwatorium. Jego imieniem nazwano sondę Cassini, wystrzeloną w 1987 roku i mającą dotrzeć do Saturna w 2004 roku, aby rozpocząć eksplorację planety i jej księżyców.

Cassini, Jacques [znany jako Cassini II] (1677-1756)

Astronom urodzony w Paryżu (prawdopodobnie w samym Obserwatorium), syn JEAN-DOMINIQUE CASSINIEGO, któremu początkowo asystował, następnie zastąpił go w oficjalnych funkcjach, gdy Cassini stracił wzrok, a następnie został dyrektorem Obserwatorium Paryskiego. Zmierzony ruch własny Arkturusa. Cassini II walczył nieustannie i bezskutecznie w obronie pracy ojca i pogodzić obserwacje z kartezjańską teorią wirów. W 1740 r., rozumiejąc bezcelowość swojego sprzeciwu wobec nowych idei, stopniowo porzucił pracę naukową i przekazał pracę Obserwatorium swemu synowi, Cezarowi-Françoisowi.

Cassini, Jean-Dominique [znany jako Cassini IV] (1748-1845)

Astronom, urodzony w Obserwatorium Paryskim, prawnuk pierwszego dyrektora, wnuk drugiego, syn trzeciego i on sam czwartego, przejmując obowiązki dyrektora podczas schyłku ojca i samego dyrektora w 1784 roku. Przekonał króla Ludwika XVI do przywrócenia obserwatorium, ale rewolucja francuska nastąpiło i Cassini, monarchista, zaciekle sprzeciwiał się zaangażowaniu nowego rządu rewolucyjnego w sprawy obserwatorium i stracił stanowisko w 1793 r. Cassini IV spędził starość w swoim zamku, pisząc polemiki uzasadniające własne stanowisko i broniące naukowej reputacji rodziny . Obserwatorium Paryskie było zarządzane przez dynastię Cassini przez 120 lat.

Cassegrain, Laurent (ok. 1629-93)

Francuski nauczyciel i ksiądz, wynalazca (1672) konfiguracji teleskopu Cassegraina, najczęściej używanego teleskopu zwierciadlanego w astronomii. Składa się z wklęsłego zwierciadła głównego i wypukłego zwierciadła wtórnego, w którym można wybrać zwarty układ zwierciadeł, tak aby aberracje na każdym zwierciadle znosiły się nawzajem. Niewiele wiadomo o życiu tej tajemniczej postaci, która mieszkała i pracowała w pobliżu Chartres i Chaudon.

Carrington, Richard Christopher (1826-75)

Angielski astronom-amator, pierwsza osoba, która zaobserwowała (1859) rozbłysk słoneczny, "dwie plamy intensywnie jasnego i białego światła", potwierdzone przez R Hodgsona i skorelowane pojawienie się zórz polarnych, widzianych aż na Kubie, oraz zaburzenia magnetyczne, obserwowane w Obserwatorium Kew. Carrington zauważył powiązania, ale ostrzegł, że "jedna jaskółka wiosny nie czyni". Zaobserwowano tylko około 50 rozbłysków w zakresie spektralnym światła białego, jak wykorzystano w obserwacjach wizualnych Carringtona z refraktorem 4,5 cala.

Carina

(Kil; w skrócie Car, gen. Carinae; powierzchnia 494 stopnie kwadratowe) Południowa konstelacja, która leży między Vela i Chamaeleon, a kulminuje o północy pod koniec stycznia. Został wprowadzony przez francuskiego astronoma Nicolasa L de Lacaille (1713 -62), który sporządził mapę południowego nieba w latach 1751-172, z gwiazd tworzących część starożytnej konstelacji Argo Navis (Statek), która została włączona przez Ptolemeusz (ok. A 100-175) w Almagest. Rzucająca się w oczy konstelacja, najjaśniejsze gwiazdy w Kilu to α Carinae (Canopus lub Suhel), która przy wielkości -0,6 jest drugą najjaśniejszą gwiazdą na niebie, β Carinae (Miaplacidus), jasność 1,7, ε Carinae (Avior), magnitudo 1,9 i ? Carinae (Aspidiske), magnitudo 2,2. Istnieje 14 innych gwiazd o wielkości 4,0 lub jaśniejszych. ι i ε? Carinae wraz z δ i κ Velorum tworzą asteryzm zwany Fałszywym Krzyżem, ponieważ czasami mylony jest z gwiazdozbiorem Crux (Krzyż (Południowy). Gwiazdy zmienne w Carina obejmują η Carinae, erupcyjną gwiazdę o dużej jasności (obserwowany zakres od -0,8 do 7,9) otoczoną powłoką mgławicy (Mgławica Homunculus) wyrzuconą w XIX wieku oraz zmienne Miratype R Carinae (zakres 3,9- 10,5, okres około 309 dni) i S Carinae (zakres 4,5-9,9, okres około 149 dni). Droga Mleczna przecina północno-wschodnią część Kilu, a konstelacja zawiera wiele interesujących gromad gwiazd i mgławic, w tym NGC3532, dużą (60′ × 30′), spektakularną gromadę otwartą zawierającą około 150 gwiazd między ósmą a dwunastą magnitudo , NGC 2808, gromada kulista szóstej wielkości, oraz NGC 3372 (mgławica Eta Carinae), duża (>4 stopnie kwadratowe), jasna mgławica emisyjna, której środkiem jest η Carinae.

Chondryt węglowy

Meteoryt o wyższej zawartości węgla niż inne klasy meteorytów. Chondryty węglowe stanowią około 3% wszystkich znanych chondrytów. Są one klasyfikowane według proporcji i wielkości zawartych w nich chondr (ziarn wielkości milimetra). Jedna bardzo rzadka podklasa nie ma chondr, podobnie jak achondryty. Są bardzo podobne w składzie do Słońca (z wyjątkiem substancji lotnych), a uważa się, że materiał, z którego są utworzone, skondensował się z mgławicy słonecznej na bardzo wczesnym etapie historii Układu Słonecznego, co czyni je istotnymi dowodami w badaniu kosmogonii. Zawartość węgla występuje w postaci związków organicznych, w tym aminokwasów - ważnych biologicznych prekursorów. Mogą zatem zawierać wskazówki dotyczące pochodzenia życia. Meteoryt Allende jest największym znanym przykładem, którego całkowita masa przed fragmentacją szacowana jest na 2 tony.

Capra, Baldassar [Baldassarre] (1580-1626)

Włoski astronom, urodzony w Mediolanie, studiował w Padwie. Zaatakował Galileusza podczas jego trzech wykładów publicznych, wygłoszonych na Uniwersytecie w Padwie na temat nowej gwiazdy, która pojawiła się w 1604 r., i skrzyżował z nim miecze w incydencie, w którym Capra splagiatował pracę Galileusza nad kompasem proporcjonalnym. Galileo odpowiedział druzgocącą obroną, a Capra został wydalony z uniwersytetu.

Cannon, Annie Jump (1863-1941)

Astronom, urodzony w Dover, DE. Uczyła astronomii przez matkę iw Wellesley. W 1896 roku dołączyła do "Kobiet Pickeringa" w Obserwatorium Harvard College, aby redukować dane i przeprowadzać obliczenia astronomiczne. EC PICKERING opracował długoterminowy projekt pozyskiwania i klasyfikacji widm gwiazd. Rozpoczęty w 1886 roku przez Nettie Farrar i WILLIAMINA FLEMING, pierwszym etapem było zbadanie widm ponad 10 000 gwiazd i opracowanie systemu klasyfikacji zawierającego 22 klasy, zmodyfikowanego przez Antonię Maury. Annie Cannon wykorzystała własne badania jasnych gwiazd z półkuli południowej, aby podzielić je na klasy widmowe O, B, A, F, G, K, M itd., i ponownie sklasyfikowała wcześniej sklasyfikowane gwiazdy. Powstały Katalog Henry′ego Drapera zawierał klasy widmowe prawie 400 000 gwiazd. Cannon opublikowała także katalogi gwiazd zmiennych (w tym 300, które sama odkryła).

Canopus

Gwiazda α Carinae, nazwana na cześć głównego pilota floty Menelaosa, który zginął w Egipcie ok. 1193 p.n.e. po powrocie z wojny trojańskiej, gwiazda była wówczas widoczna. Jest drugą najjaśniejszą gwiazdą, mającą pozorną wielkość 0,62. Jest to kremowy olbrzym typu widmowego F0Ib, znajdujący się w odległości 326 lat świetlnych; jego paralaksa wynosi 0,010″, a bezwzględna wielkość -5,6.

Candy, Michael Philip (1928-94)

Niebiański mechanik, urodzony w Bath w Anglii. Pracując w Royal Greenwich Observatory został pierwszym astronomem, który zarówno odkrył kometę, jak i obliczył jej orbitę (Comet Candy 1960), został dyrektorem Perth Observatory, które nadzorował w zakresie pomiarów mniejszych planet i komet, w tym ogromnej liczby pozycji dla komety Halleya w 1986 roku.

Canes Venatici

(Psy Myśliwskie; w skrócie CVn, gen. Canum Venaticorum; powierzchnia 465 st. kw.) Północny konstelacja, która leży między Wielką Niedźwiedzicą a Wielką Niedźwiedzicą i kończy się o północy na początku kwietnia. Został nazwany przez astronoma Jana Heweliusza (1611-1687) z Gdańska, który umieścił go w swoim atlasie Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia, chociaż postać niebieska była pokazywana na wcześniejszych mapach z 1533 r. Wcześniej jej gwiazdy były uwzględniane w Wielkiej Niedźwiedzicy. Raczej niepozorna konstelacja, najjaśniejszą gwiazdą w Canes Venatici jest α Canum Venaticorum (Cor Caroli), szeroki układ podwójny z niebiesko-białymi (A0) i białymi (F0) składnikami, jasności 2,9 i 5,6, separacja 19,4″, pierwsza z których jest prototypem klasy gwiazd zmiennych widma magnetycznego. Nie ma innych gwiazd jaśniejszych niż czwartej wielkości. Inną interesującą zmienną jest gwiazda typu MiraRCanumVenaticorum (zakres 6,5-12,9, okres około 329 dni). W kierunku granicy Canes Venatici, bardziej niż w połowie drogi między α Canum Venaticorum a &apha; Boötis (Arcturus), leży M3 (NGC 5272), gromada kulista szóstej wielkości. Również w kierunku granicy Canes Venatici, ale tym razem około 4° na południowy wschód od gwiazdy η Ursa Majoris (ostatniej z jasnych gwiazd w ogonie Wielkiej Niedźwiedzicy) leży Galaktyka Wir ósmej wielkości (M51, NGC 5194 ), nazwana tak ze względu na jej zauważalną strukturę spiralną, po raz pierwszy zaobserwowaną przez Lorda Rosse′a za pomocą jego 1,8-metrowego reflektora w 1845 roku. Trzy inne jasne galaktyki w Canes Venatici to M94 (NGC 4736 - ósmej wielkości), M106 (NGC 4258 - ósma wielkość) i M63 (NGC 5055 - dziewiąta wielkość).

Camelopardalis

(dawniej czasami pisane Camelopardus; żyrafa; skrót Cam, gen. Camelopardalis; powierzchnia 757 stopni kw.) Północna konstelacja, która leży między Wonią a północnym biegunem nieba i kończy się o północy pod koniec grudnia. Przedstawia zwierzę, na którym Rebeka jechała w Kanaanie, aby zostać żoną Izaaka, i zostało wprowadzone przez holenderskiego teologa i geografa Petrusa Planciusa, który umieścił je na globusie niebieskim w 1613 roku. Niepozorna konstelacja, najjaśniejsza gwiazda Camelopardalis to β Camelopardalis, szeroka gwiazda podwójna z komponentami żółtymi (G0) i niebieskawo-białymi (A5), jasności 4,0 i 7,4 magnitudo, separacja 81″. Inne interesujące obiekty to gwiazda U Geminorum Z Camelopardalis (zakres 10,0-14,5, średni okres około 22 dni) oraz NGC 1502, gromada otwarta złożona z około 45 gwiazd słabszych niż 7 mag.

Campanella, Tommaso [Giovan Domenico] (1568-1639)

Urodzony w Stilo w Kalabrii we Włoszech. Będąc dominikaninem, pisał o filozofii i astrologii telezjańskiej oraz rzucał pochlebne horoskopy wpływowym. Wielki wielbiciel Galileusza, w 1622 r. opublikował swoją Apologię pro Galileo ("Obrona Galileusza"), broniąc systemu kopernikańskiego i odrębnych dróg Pisma i natury do poznania Stwórcy. Przyjął animistyczną, ale empiryczną interpretację świata, która wpłynęła na wielu zwolenników. Zadenuncjowany przed inkwizycją, prawie połowę życia spędził w więzieniach w Neapolu i Rzymie, czasem pobłażliwie, z pensją i swobodą pisania, ale też w najgorszych warunkach, na torturach. W 1634 roku Inkwizycja odkryła kolejny spisek, w który zamieszana była Campanella. Uciekł z Rzymu, zanim mógł zostać aresztowany, został dobrze przyjęty we Francji, ale wkrótce zmarł w Paryżu.

Campani Giuseppe (1635-1715)

Włoski budowniczy instrumentów i zegarów, urodzony w Castel San Felice (niedaleko Spoleto) we Włoszech, fl. Rome, najbardziej znany ze swoich przyrządów optycznych, przede wszystkim teleskopów (do których stworzył najlepsze dostępne kompozytowe okulary i obiektywy o ogniskowej dłuższej niż jakikolwiek inny optyk - do 40 m), ale także z mikroskopów. Wszystkie odkrycia JEAN Cassiniego zostały dokonane za pomocą teleskopów Campani, w które Cassini wyposażył Obserwatorium w Paryżu.

Campanus z Novary [Campano, Giovanni] (1220-96)

Astronom, matematyk, urodzony w Novara we Włoszech, kapelan papieża Urbana IV. Napisał Theorica Planetarum, który opisuje budowę planetarium, pierwszego opisanego przez Europejczyka. Praca dopasowuje szczegółowe obliczenia pozycji planet do opisu ruchu mechanizmu.

Campbell, William Wallace (1862-1938)

Astronom, urodzony w Hancock County, OH. Z wykształcenia inżynier, został dyrektorem Obserwatorium Licka, zmierzył prędkości radialne gwiazd za pomocą spektrografu fotograficznego Millsa (który zaprojektował) i opublikował je (wraz z Josephem Moore′em) w katalogu (1928). Z badań marsjańskiej atmosfery wywnioskował, że nie może ona podtrzymywać życia. Założył południową stację Lick w Chile, odkrył liczne (339) spektroskopowe układy podwójne (w tym Capellę) i określił ruch Układu Słonecznego względem otaczających go gwiazd.

Caloris Planitia

Duża wielopierścieniowa struktura uderzeniowa na Merkurym, wyśrodkowana na 30,5°N, 170,2 °E. Jego oficjalna nazwa to Caloris Planitia, co oznacza "równinę gorąca" - to właśnie w tym regionie sonda Mariner 10 zarejestrowała najwyższe temperatury powierzchni, która zobrazowała około połowy struktury, a druga połowa znajdowała się w cieniu. Na podstawie obserwowanej połowy basen Caloris ma szacunkową średnicę 1340 km. Zewnętrzny pierścień wyznaczają Góry Caloris (Montes Caloris), formacja o szerokości około 100-150 km, składająca się z gładkich bloków o wysokości 1 lub 2 km i długości do 50 km. W obrębie tego pierścienia dno basenu pokryte jest grzbietami i pęknięciami zmarszczek, z których wiele przebiega w przybliżeniu wzdłuż linii koncentrycznych łuków. Inne cechy są związane z uderzeniem, które utworzyło basen. Pierścień górski jest poprzecinany małymi równinami i wtórnymi kraterami utworzonymi w wyniku cofania się wyrzutów i stopienia uderzeniowego. Na północny wschód od basenu znajduje się formacja Van Eycka, zawierająca szereg promienistych form rozciągających się na około 1000 km, które prawdopodobnie powstały w wyniku wyrzucenia. W antypodalnym punkcie zderzenia (punkt diametralnie przeciwny, po drugiej stronie Merkurego) leży teren niespotykany nigdzie indziej w Układzie Słonecznym: pomieszany, popękany krajobraz składający się ze wzgórz o wysokości do 2 km i szerokości 10 km, i zagłębienia, które przecinają starsze elementy. Uderzenie wysłało sejsmiczne fale powierzchniowe wokół planety i fale kompresji przez jej jądro. Obliczono, że tam, gdzie fale te skupiły się w punkcie antypodalnym, skała skorupy ziemskiej uległa pęknięciu uderzeniowemu i została wypchnięta 1 km w górę. Obecny krajobraz ukształtował się po ustaniu przewrotu. Szacuje się, że basen Caloris powstał w wyniku uderzenia obiektu o średnicy 150 km około 3,85 miliarda lat temu, pod koniec okresu znanego jako późne ciężkie bombardowanie, które oznacza ostatni duży epizod kraterów uderzeniowych we wczesnym Układzie Słonecznym. O tym, że było to ostatnie duże uderzenie w Merkurego świadczy poniżej średniej gęstość kraterów na dnie basenu.

Callippus z Cyzicus (ok. 370 - ok. 310 p.n.e.)

Grecki filozof, urodzony w Cyzikos w Azji Mniejszej (obecnie Turcja), młodszy współczesny EUDOKSOSOSOWI, który dodał więcej sfer do gniazd sfer Eudoksosa, aby lepiej wyjaśnić niejednorodności ruchu planet. Słońce, Księżyc, Merkury, Wenus i Mars miały po pięć sfer, Jowisz i Saturn po cztery, a gwiazdy po jednej. Zwiększyło to dokładność teorii, zachowując przekonanie, że ciała niebieskie poruszają się po okręgu. Współpracował z ARYSTOTELESEM. Wyznaczał długości pór roku. Skonstruował 76-letni cykl (okres Callippic) jako dokładniejszą wersję (cztery cykle) 19-letniego cyklu metonicznego, długości czasu, w którym kalendarze księżycowy i słoneczny powracają do tej samej synchronizacji i przez który zaćmienia Księżyca mogą być przewidział.

Caelum

(Dłuto; skrót Cae, gen. Caeli; powierzchnia 125 stopni kw.) Południowy konstelacja, która leży między Eridanusem a Columbą, a jej kulminacja następuje o północy pod koniec listopada. Został nazwany Caela Sculptoris (Dłuta Rzeźbiarza) przez francuskiego astronoma Nicolasa L de Lacaille (1713-1762), który sporządził mapy południowego nieba w latach 1751-172. Skrócona forma została przyjęta przez IAU w 1922 roku. Mała, niepozorna konstelacja, najjaśniejsza gwiazda w Caelum ma wielkość 4,4. Do ciekawych obiektów należą γ¹ Caeli, układ podwójny z pomarańczowymi (K2) i białymi składnikami, jasności 4,7 i 8,5 magnitudo, separacja 3″ oraz R Caeli, gwiazda zmienna typu Mira (zakres 6,7-13,7, okres około 391 dni). W Caelum nie ma jasnych gromad gwiazd, mgławic ani galaktyk.

Cząstki elementarne

Cząstki, które kiedyś uważano za najbardziej podstawowe, niepodzielne elementy budulcowe atomów i wszystkich form materii. Ta kategoria cząstek obejmuje stabilne leptony (tj. elektrony i neutrina), stabilne bariony (tj. protony i neutrony) oraz fotony. Podczas gdy elektrony i neutrina są nadal uważane za prawdziwie fundamentalne cząstki, które nie mają struktury wewnętrznej i nie można ich rozbić na mniejsze elementy, wiadomo, że protony i neutrony składają się z cząstek zwanych kwarkami i dlatego nie są fundamentalne.

Ciołkowski, Konstantin Eduardowicz (1857-1935)

Rosyjski fizyk i pionier rakiet, urodzony w Iżewsku w Rosji. Opracował podstawową teorię rakiet, w tym ideę płynnych paliw napędowych i rakiet wielostopniowych, ale w przeciwieństwie do GODDARDA nie przeprowadził żadnej praktycznej pracy.

Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda

Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda (GSFC) w Greenbelt, MD, nazwane na cześć dr Roberta H. Goddarda, pioniera badań rakietowych, zostało założone w 1959 roku. Od tego czasu GSFC odgrywa ważną rolę w naukach o kosmosie i Ziemi. Podstawową misją Goddarda jest poszerzanie wiedzy o Ziemi i jej środowisku, Układzie Słonecznym i Wszechświecie poprzez obserwacje z kosmosu. Centrum dąży do doskonałości w badaniach naukowych i badaniach, rozwoju systemów kosmicznych i rozwoju podstawowych technologii. Około 11 740 osób pracuje w Centrum Lotów Kosmicznych Goddard we wszystkich jego lokalizacjach. Goddard dysponuje personelem i obiektami zdolnymi do tworzenia, budowania, testowania, wystrzeliwania i obsługiwania różnych projektów satelitarnych wspierających programy nauki o Ziemi, nauki o kosmosie i zaawansowanej technologii. Kampus Greenbelt firmy Goddard obejmuje obiekt systemu danych i informacji systemu obserwacji Ziemi (EOSDIS) zbudowany w 1995 r. Oraz budynek nauki o systemach Ziemi zbudowany w 1998 r. Obiekt EOSDIS służy jako kluczowy węzeł wyszukiwania danych w systemie komunikacji systemu obserwacji Ziemi, jako a także centrum dystrybucji danych Ziemi z wielu źródeł statków kosmicznych i instrumentów, takich jak spektrometr mapowania całkowitego ozonu i misja pomiaru opadów tropikalnych. W budynku Earth Systems Science Building mieszczą się laboratoria Dyrekcji Nauk o Ziemi Goddarda: Laboratorium Atmosfer, Laboratorium Fizyki Ziemi i Laboratorium Procesów Hydrosferycznych. Aby wesprzeć Space Science Enterprise NASA, Goddard kieruje misją fizyki i astronomii kosmicznej, aby stworzyć możliwości prowadzenia badań za pomocą szerokiej gamy możliwości lotu. oddard promuje rozwój zaawansowanych technologii zaprojektowanych w celu zwiększenia możliwości naukowych za przystępną cenę. Goddard zapewnia kierownictwo agencji w celu rozwijania technologii statków kosmicznych, czujników i instrumentów nowej generacji. Naukowcy i inżynierowie firmy Goddard zdobyli znaczną wiedzę specjalistyczną w takich dziedzinach, jak rozwój optyki, kriogenika, mikroelektronika, astronomia rentgenowska, obserwacja Ziemi i systemy informacyjne

Centrum Astronomiczne Mikołaja Kopernika

Centrum Astronomiczne Mikołaja Kopernika jest największą placówką astronomiczną w Polsce, z siedzibą w Warszawie, założoną w 1956 roku. Obecnie jest państwowym instytutem badawczym nadzorowanym przez Polską Akademię Nauk i posiadającym koncesję polskiego rządu do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego w astronomii i astrofizyce. We wrześniu 1999 r. personel składał się z 21 starszych naukowców na stanowiskach stałych lub etatowych; 13 doktorów habilitowanych; 16 doktorantów. Główne obszary badawcze to teoria i obserwacje gwiazd podwójnych; struktura gwiazdowa i pulsacje; atmosfery gwiazd i materia okołogwiazdowa; kosmologia i wielkoskalowa struktura wszechświata. Prowadzony jest program doktorancki z astronomii i astrofizyki oraz międzynarodowa współpraca przy różnych projektach obserwacyjnych: Integral (teleskop promieniowania gamma, który ma zostać uruchomiony w 2001 r.); SALT (South-African Large Telescope) i WET (Whole Earth Telescope); Francusko-polski program Jumelage (współpraca w zakresie astrofizyki teoretycznej). Główne osiągnięcia to struktura i mechanizmy działające w binarnych kataklizmach; ewolucja gwiazd pojedynczych i podwójnych; teoria grubych dysków akrecyjnych; heliosejsmologiczne modele wnętrza Słońca; granice równania stanu gwiazd neutronowych; Odbicie Comptona w AGN.

Czas uniwersalny (UT)

Miara czasu używana do celów cywilnych i oparta na dziennym pozornym ruchu Słońca. Jest to średni czas słoneczny południka Greenwich na 0? długości geograficznej. Czas uniwersalny zastąpił średni czas Greenwich w 1928 r. W 1955 r. Międzynarodowa Unia Astronomiczna z coraz większą dokładnością zdefiniowała szereg kategorii czasu uniwersalnego. UT0, najmniej dokładny, opiera się na optycznych obserwacjach tranzytów gwiazd w różnych obserwatoriach i reprezentuje początkowe wartości czasu uniwersalnego. Wartości te różnią się nieznacznie od siebie ze względu na wpływ ruchu biegunowego. Korygując ruch biegunowy, UT1 podaje dokładną współrzędną kątową Ziemi wokół jej obrotu. UT2 wywodzi się z UT1, biorąc pod uwagę roczne zmiany prędkości obrotowej Ziemi. Uniwersalny czas koordynowany jest międzynarodową podstawą czasu cywilnego i naukowego i jest używany do nadawania sygnałów czasu. Otrzymuje się go z zegara atomowego, który jest ustawiony tak, aby pozostawał w granicach ±0,90 s do UT. W ten sposób czas słoneczny wskazywany przez czas uniwersalny jest zsynchronizowany z czasem atomowym.

Czarna dziura

Obszar przestrzeni, w który spadła materia i z którego żaden przedmiot materialny, światło ani żaden sygnał nie mogą uciec. Innymi słowy, w tym obszarze przestrzeni pole grawitacyjne jest zbyt silne, by cokolwiek mogło uciec. Podstawowa koncepcja nie jest nowa i w pewnym sensie wywodzi się z sugestii wysuniętej w 1783 roku przez Johna Michella i w 1798 roku przez Pierre′a Laplace'a, że we wszechświecie mogą istnieć masywne ciała, które byłyby całkiem niewidoczne, ponieważ siła grawitacji w ich powierzchnie byłyby zbyt duże, aby umożliwić ucieczkę światła. Na powierzchni takiego ciała prędkość ucieczki byłaby większa niż prędkość światła. Obecne modele czarnych dziur opierają się na ogólnej teorii względności, z której można wykazać, że jeśli jakakolwiek dana ilość materii zostanie wystarczająco skompresowana, tak aby mieściła się w promieniu krytycznym zwanym promieniem Schwarzschilda, żaden sygnał nie uciec od tego. Czarna dziura powstałaby, gdyby pewna ilość materii została ściśnięta w jej promieniu Schwarzschilda, a granica czarnej dziury (znana jako horyzont zdarzeń) byłaby kulą o tym promieniu. Nic, co wpadnie do środka, nie może już nigdy uciec. Należy zauważyć, że czarna dziura nie jest ciałem stałym. Jest to obszar przestrzeni, którego promień zależy tylko od ilości materii, która wpadła do środka. Co dzieje się z tą sprawą później nie ma wpływu na rozmiar dziury, a jakakolwiek materia, która później wpadnie, służy jedynie zwiększeniu promienia dziury. Promień Schwarzschilda jest zwykle bardzo mały. Dla Słońca jest to tylko 3 km, a gdyby w jakiś sposób Ziemię można było skompresować w promieniu Schwarzschilda, powstała czarna dziura miałaby jedynie rozmiar marmuru. Czarne dziury prawdopodobnie powstały w wyniku zapadania się najbardziej masywnych gwiazd, gdy kończy im się paliwo pod koniec ich cyklu życiowego. Większość gwiazd zapada się, tworząc gęste, zwarte obiekty, ale najbardziej masywne gwiazdy będą się zapadać, dopóki w zasadzie cała ich materia nie zostanie ściśnięta w punkcie o nieskończonej gęstości, znanym jako osobliwość. Zanim to nastąpi, kurcząca się gwiazda minie swój promień Schwarzschilda, tworząc czarną dziurę i znikając na zawsze z pola widzenia. Czarne dziury są ważnymi źródłami energii, ponieważ materia opadająca w kierunku czarnej dziury przed przekroczeniem horyzontu zdarzeń może uwolnić znaczne ilości grawitacyjnej energii potencjalnej. Obracająca się czarna dziura (zasadniczo podobna do opisanej powyżej prostej stacjonarnej) jest pod tym względem jeszcze bardziej wydajna. Nic dziwnego, że czarne dziury zostały zbadane jako możliwe "wyjaśnienia" dotychczas niewyjaśnionych źródeł energii we wszechświecie. Najbardziej obiecującym sposobem wykrywania czarnych dziur jest poszukiwanie ich wpływu na materię w ich pobliżu. Na przykład, jeśli czarna dziura należy do układu podwójnego, wówczas widoczna gwiazda będzie poruszała się po orbicie wokół niewidzialnego obiektu. Ponownie, jeśli materiał wpada do czarnej dziury, nadmiernie się nagrzeje i będzie emitować promieniowanie rentgenowskie. Badanych jest wielu potencjalnych kandydatów, z których pierwszym zidentyfikowanym jest Cygnus X-1, który jest źródłem promieniowania rentgenowskiego utrzymującym masywny niewidzialny obiekt. Ca V404 Cygni jest jeszcze bardziej przekonujący. Wydaje się, że niektóre czarne dziury nie mają pochodzenia gwiezdnego. Duże ilości gazu międzygwiezdnego lub duża liczba gwiazd mogą gromadzić się i zapadać w supermasywne czarne dziury w centrach kwazarów i układów galaktycznych, które wydają się eksplodować. Ogromną produkcję energii takich obiektów można wytłumaczyć zapadnięciem się miliardów mas Słońca w wielką czarną dziurę. W 1994 roku Kosmiczny Teleskop Hubble'a dostarczył dowodów na istnienie takiej supermasywnej czarnej dziury w centrum galaktyki M87. Ma masę dwóch lub trzech miliardów Słońc, ale nie jest większy niż Układ Słoneczny. W 1999 roku japoński satelita rentgenowski ASCA zidentyfikował ogólne efekty relatywistyczne w supermasywnej czarnej dziurze MCG-6-30-15, rejestrując prędkości do c/3 w materii krążącej w odległości 6 promieni Schwarzchilda od czarnej dziury. Po raz pierwszy ogólne efekty relatywistyczne zostały bezpośrednio powiązane z kandydatem na czarną dziurę. W 2001 roku wysokiej jakości widma w podczerwieni jądra Centaura A uzyskane za pomocą instrumentu ISAAC w Bardzo Dużym Teleskopie (VLT) Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) wykazały, że w jego centrum znajduje się czarna dziura o masie 200 milionów mas Słońca. Widma w podczerwieni pokazały charakterystyczny kształt obracającego się dysku. Wykryto szybkie ruchy gazu w tym dysku; jest to cecha charakterystyczna czarnej dziury. Analiza prędkości obrotowej dysku prowadzi do określenia, że całkowita masa materii wewnątrz dysku wynosi ponad 200 milionów mas Słońca - to zbyt dużo, aby mogło to być spowodowane normalnymi gwiazdami. Brytyjski astrofizyk Stephen Hawking zaproponował inny rodzaj niegwiazdowej czarnej dziury. Zgodnie z teorią, w czasie Wielkiego Wybuchu mogło powstać wiele maleńkich, pierwotnych czarnych dziur o masach mniejszych niż asteroida. Te mini czarne dziury z czasem tracą masę i znikają.

Czarna kropla

Zjawisko optyczne obserwowane na początku i na końcu tranzytu Wenus przez tarczę Słońca, w którym ciemna sylwetka Wenus, która właśnie całkowicie przeszła na tarczę Słońca na jednym końcu lub jest bliska zetknięcia się z przeciwległym końcem, jest postrzegane jako "połączone" z kończyną wąskim ciemnym "mostem". Ten most to tak zwana czarna kropla. Prawdopodobnie po raz pierwszy zaobserwowano go podczas tranzytu w 1761 roku; Michaił Łomonsow doszedł do wniosku, że oznacza to obecność atmosfery i rzeczywiście jest to spowodowane załamaniem światła słonecznego przez atmosferę Wenus. Należy na to pozwolić, gdy dokonuje się synchronizacji tranzytów. Niezrozumienie tego zmniejszyło dokładność wczesnych pomiarów paralaksy słonecznej (z której wywodzi się odległość Ziemia-Słońce) dokonywanych na podstawie synchronizacji tranzytów Wenus z różnych miejsc na powierzchni Ziemi. Jednak pojawienie się czarnej kropli może mieć subiektywny aspekt, ponieważ od czasu do czasu donoszono o niej podczas tranzytów Merkurego, który ma tylko najbardziej rozrzedzoną atmosferę.

Cząstki elementarne

Cząstki subatomowe, których nie można podzielić na mniejsze składniki. Do cząstek elementarnych zalicza się leptony (elektrony, miony, cząstki tau i neutrina), kwarki i cząstki bozonów cechowania, które, o ile wiadomo, nie mają struktury wewnętrznej złożonej z innych, bardziej podstawowych cząstek.

Częstotliwość

Szybkość, z jaką występują określone zdarzenia. W kontekście promieniowania elektromagnetycznego termin ten oznacza liczbę grzbietów fal na sekundę przechodzących przez określony punkt. Dla światła o długości fali ?, ponieważ prędkość światła = c, częstotliwość f = c/λ. Jednostką miary częstotliwości w układzie SI jest herc (Hz), mierzący liczbę fal przechodzących przez stały punkt na sekundę. Zatem 1 fala na sekundę odpowiadałaby częstotliwości 1 Hz, 100 000 fal na sekundę 100 000 Hz itd. Wspólne wielokrotności to kiloherc (kHz) = 1000 Hz, megaherc (MHz) = 1 000 000 Hz i gigaherc ( GHz) = 1000 000 000 Hz. Starszą jednostką częstotliwości są cykle na sekundę (c/s); 1 Hz = 1 c/s.

Centrum Kosmiczne Johnsona

Centrum Kosmiczne im. Johnsona (JSC) w Houston jest wiodącym ośrodkiem NASA zajmującym się programami promów kosmicznych i Międzynarodowej Stacji Kosmicznej oraz badaniami biomedycznymi. Obszary studiów obejmują nauki o Ziemi i eksplorację Układu Słonecznego, astromateriały i medycynę kosmiczną. W JSC pracuje około 14 000 osób, w tym 3000 urzędników państwowych.

Chajjam [al-Khajjam], Omar [Abu ol-Fath ebn-Ebrahim ′Omar ol-Chajjami z Niszapur] (ok. 1044 - ok. 1123)

Poeta, matematyk, astronom, urodzony w Niszapur w Persji (obecnie Iran), w rodzinie arabskich wytwórców namiotów (przekład jego imienia), wybitny matematyk i astronom. Saldżucki sułtan, Malikshah Jalal al-Din, wyznaczył go do obserwatorium w Ray około 1074 roku, aby ustalić kalendarz słoneczny, jako pomoc w ściąganiu podatków. Chajjam opracował kalendarz o nazwie Al-Tarikh-al-Jalali, który zawierał błąd jednego dnia na 3770 lat (wyższy od kalendarza gruzińskiego z błędem 1 dnia na 3330 lat). Opierał się na niezwykle dokładnym określeniu długości roku przez Chajjama na 365,242199 dni. Długość roku wynosi obecnie 365,242190 dni, zmniejszając się o około sześć jednostek na szóstym miejscu po przecinku w ciągu stulecia. Chajjam jest najlepiej znany jako wynik tłumaczenia Edwarda Fitzgeralda w 1859 roku prawie 600 krótkich czterowierszowych wierszy, Rubaiyat Omara Chajjama, ale wersje wersetów w literaturze perskiej są starsze niż Chajjam i nikt nie wie, które zostały napisane przez jego.

Najbardziej znany jest fatalny czterowiersz:

Ruchomy Palec pisze; i mając pismo,
Idzie dalej: ani cała twoja Pobożność, ani Rozum
Zwabią go z powrotem, aby anulować pół linii,
Ani wszystkie twoje Łzy zmywają z tego Słowo.

Ciśnienie atmosferyczne

Ciśnienie (tj. siła na jednostkę powierzchni) wywierane na powierzchnię planety przez ciężar gazu zawartego w kolumnie rozciągającej się pionowo w górę do granicy atmosfery. Na powierzchni Ziemi średnia wartość ciśnienia atmosferycznego w jednostkach SI wynosi 1,013 × 105 paskali (Pa), gdzie jeden paskal odpowiada sile jednego niutona na metr kwadratowy (Nm-2). Kolejną jednostką ciśnienia jest bar, który odpowiada 105 paskalom, których wspólną podwielokrotnością jest milibar (mb); 1 milibar = 0,001 bara. Ciśnienie 1,013 × 105 Pa odpowiada 1,103 bara lub 1013 milibarom. Średnia wartość ciśnienia atmosferycznego na powierzchni Ziemi (1013 mbar) jest również określana jako 1 atmosfera. Dla porównania, ciśnienie atmosferyczne na powierzchni Wenus i Marsa wynosi odpowiednio 90 i 0,006 atmosfery.

Centrum Kosmiczne Astro w Moskwie

Powstał w 1967 roku jako część Instytutu Badań Kosmicznych Rosyjskiej Akademii Nauk. Astro Space Center prowadzi podstawowe badania z zakresu astrofizyki, w tym kosmologii, struktury i ewolucji obiektów astronomicznych oraz ośrodka międzygwiazdowego i międzyplanetarnego. Centrum jest szczególnie zaangażowane w rozwój radioastronomii. Obsługuje stację radioastronomiczną Pushschino i ma umowę na budowę 70-metrowego radioteleskopu na płaskowyżu Suffa w Uzbekistanie. Centrum rozwija również satelitę RadioAstron, radioteleskop 10 m, który zostanie umieszczony na wysokiej orbicie eliptycznej w celu prowadzenia obserwacji VLBI w połączeniu z radioteleskopami naziemnymi. Jest częścią serii statków kosmicznych Spectrum. Projekt Submillimetron centrum jest badany jako ładunek astronomiczny na rosyjskim segmencie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Wykorzystałby teleskop kriogeniczny do badań w zakresie fal submilimetrowych i dalekiej podczerwieni.

Cząstka alfa

Termin używany czasem do opisania jądra helu, dodatnio naładowanej cząstki, która składa się z dwóch połączonych ze sobą protonów i dwóch neutronów. Cząstki alfa, odkryte przez Ernesta Rutherforda (1871-1937) w 1898 r., są emitowane przez jądra atomowe przechodzące radioaktywność alfa. Podczas tego procesu niestabilne ciężkie jądro spontanicznie emituje cząstkę alfa i przekształca się (przemienia) w jądro innego (lżejszego) pierwiastka. Badania sposobu, w jaki cząstki alfa były rozpraszane przez atomy w cienkich warstwach miki i złota, doprowadziły Rutherforda w 1910 roku do odkrycia jądra atomowego. Cząstki alfa znajdują się w wietrze słonecznym i powstają w zderzeniach w wysokoenergetycznych akceleratorach cząstek. W czerwonych olbrzymach zachodzi ważna reakcja jądrowa, zwana reakcją potrójnej alfa, która łączy ze sobą jądra helu (cząstki alfa), tworząc jądra węgla.

Charakterystyka Eulera

Charakterystyka Eulera to liczba, którą można powiązać z powierzchnią i która pozostaje niezmieniona, gdy kształt jest wygięty lub zdeformowany. Zapewnia sposób określania cech, takich jak liczba otworów w powierzchni. Wielościan to szczególnie prosta zamknięta powierzchnia składająca się z wielu płaskich ścian ograniczonych prostymi krawędziami, które spotykają się w wierzchołkach. Leonhard Euler zauważył, że dla dowolnego odpowiednio zdefiniowanego wielościanu o liczbie ścian F, liczbie krawędzi E i liczbie wierzchołków V, V - E + F = 2. Bardziej ogólne powierzchnie można podzielić na zakrzywione ściany i krawędzie , spotykając się w wierzchołkach w podobny sposób. W torusie pokazanym obok V = 1, E = 2 i F = 1, co daje V - E + F = 0. Liczba V - E + F jest znana jako charakterystyka Eulera powierzchni. W przypadku orientowalnej powierzchni zamkniętej liczba otworów g, znana jako rodzaj powierzchni, jest związana z charakterystyką Eulera za pomocą równania V - E + F = 2 - 2g.

Całkowanie na krzywej

Całkowanie funkcji wzdłuż krzywej jest odpowiednikiem całkowania w jednej zmiennej rzeczywistej, ale dla funkcji więcej niż jednej zmiennej. W dwóch wymiarach funkcja z = f (x, y) tworzy powierzchnię. Wyobraź sobie krzywą w płaszczyźnie (x, y), z = 0, i podobną do kurtyny powierzchnię łączącą ją z powierzchnią z = f(x, y) pionowo powyżej lub poniżej niej. Całka funkcji wzdłuż krzywej jest zasadniczo tylko dodatnim lub ujemnym obszarem tej kurtyny i jest czasami nazywana całką krzywą. Jeśli y jest ustalone na daną liczbę, to f(x, y) staje się funkcją x i pewnej stałej. Zatem dla ustalonego y możliwe jest całkowanie f ( x , y ) względem x przy użyciu standardowych technik. Podobnie, jeśli x jest ustalone, funkcję można całkować względem y. Geometrycznie odpowiada to całkowaniu wzdłuż linii prostych w płaszczyźnie (x, y). Ogólnie rzecz biorąc, istnieją pewne techniczne problemy dotyczące tego, jak i kiedy można to zrobić, ale chodzi o to, że ideę integracji można łatwo rozszerzyć. Jest to ważne na przykład w mechanice, gdzie służy do obliczania wykonanej pracy.

Całkowanie i trygonometria

Okazuje się, że całki niektórych elementarnych funkcji x są powiązane z funkcjami trygonometrycznymi. Pokazuje to, jak centralne są funkcje trygonometryczne w matematyce: gdyby nie zostały wprowadzone do geometrii poprzez stosunki boków trójkątów, musiałyby zostać zdefiniowane w rachunku różniczkowym jako całka jakiejś stosunkowo prostej funkcji. Przykładem jest:



a inny przykład podano obok. Tutaj tan^-1 jest funkcją odwrotną funkcji tangensa, znaną jako arctan. Podobnie sin^-1 jest odwrotną funkcją sinus, arcsin. Zauważ, że funkcja odwrotna nie jest tym samym, co odwrotność, 1/tan(x) . Standardowym sposobem wyprowadzania tych wyrażeń jest użycie zależności



i raczej prostszego stwierdzenia, że pochodna funkcji arctan, tan^-1x, wynosi 1/(1+x2).

Całkowanie

Proces całkowania z grubsza odpowiada znalezieniu obszaru pod wykresem, ale z obszarami poniżej osi wnoszącymi obszar ujemny. Rozważmy krzywą między dwoma punktami a i b: jeśli podzielimy obszar pod nią na cienkie segmenty, to obszar każdego segmentu będzie w przybliżeniu równy wartości funkcji w tym punkcie pomnożonej przez szerokość segmentu. Sumując te obszary razem, otrzymujemy przybliżenie całkowitego obszaru pod krzywą. Im większej liczby coraz węższych segmentów użyjemy w tym procesie, tym dokładniejsza będzie nasza odpowiedź. Jeśli istnieje granica długości segmentów dążących do zera, nazywa się to całką funkcji między granicami a i b gdzie a < b , oznaczone



Chrześcijański Egipt

•  Niektórzy historycy uważają, że chrześcijaństwo zostało założone w Egipcie przez Marka Ewangelistę około 33 roku naszej ery.
•  Do roku 200 r. n.e. Aleksandria była jednym z największych ośrodków chrześcijańskich na świecie. Chrześcijańscy nauczyciele Klemens z Aleksandrii i Orygenes założyli tam pod koniec II wieku n.e. szkołę, aby nauczać chrześcijańskich idei.
•  Powstała forma chrześcijaństwa stała się znana jako chrześcijaństwo koptyjskie. Przetrwał do dziś, a egipscy mnisi nadal praktykują tę religię w klasztorach.
•  Na tarczach wczesnych chrześcijan znajdowały się ilustracje boga Horusa na koniu, przedstawiające chrześcijańskich świętych wojowników, takich jak św. Jerzy i św. Menas.
•  Gdy nowa religia rozprzestrzeniła się w całym imperium, stare pogańskie świątynie przekształciły się w kościoły lub klasztory albo popadły w ruinę. Niektóre zamieniono na domy.
•  Jednym z pierwszych nawróconych św. Marka w Aleksandrii był prosty szewc imieniem Anianus. Został biskupem Aleksandrii.
•  Starożytni Egipcjanie podzielali pewne wierzenia z religią chrześcijańską, takie jak śmierć i zmartwychwstanie boga, sąd nad duszami i koncepcja życia pozagrobowego.
•  Pierwsi chrześcijanie doświadczyli straszliwych prześladowań w rządzonym przez Rzymian Egipcie. W 64 roku n.e. cesarz Neron obwiniał swoich chrześcijańskich poddanych za wielki pożar Rzymu i za obrazę uznał wyznawanie wiary chrześcijańskiej. Wielu chrześcijan zostało aresztowanych, torturowanych i zabitych, ponieważ odmówili porzucenia swoich przekonań i oddania czci bogom państwowym.
•  Podczas panowania cesarza Dioklecjana w ciągu jednego roku stracono 284 chrześcijan w Egipcie. Następnie prześladowania zaczęły słabnąć, a Egipt stał się państwem chrześcijańskim, gdy Imperium Rzymskie przeszło na chrześcijaństwo pod panowaniem Konstantyna w 325 r.
•  Egipt jest przez wielu uważany za ojczyznę chrześcijańskiego monastycyzmu. Anonimowa praca Historia mnichów w Egipcie mówi: "Nie ma w Egipcie ani Tebaidzie żadnego miasta ani wsi, które nie byłyby otoczone eremami jak murami, a ludzie polegali na swoich modlitwach jak na samym Bogu… Przez nie świat jest utrzymywany w istnieniu".


Całkowity koszt posiadania (TCO)

Zasada określania najniższego kosztu, która uwzględnia wszystkie trzy elementy kosztu: jakość, obsługę i cenę (Q, S i P).

Cykl życia produktu

kategorie produktów i określone marki mają ograniczoną długość życia. Ten proces starzenia się ma cztery odrębne etapy od narodzin do śmierci: wprowadzenie, wzrost, dojrzałość i schyłek.

Cele

Druga część planu marketingowego, po analizie sytuacji. Cele wyznaczone przez Twoją organizację. Powinny być wymierne, mierzalne i osiągalne.

Czasopisma

Najbardziej specjalistyczne ze wszystkich mediów.

Cztery I

Proces kreatywności: informacja, inkubacja, inspiracja i implementacja.

Cztery P

Produkt, Place, Promocja i Price - podstawowe elementy składowe programu marketingowego - które muszą być mądrze zrównoważone, aby uzyskać maksymalny efekt.

Cash Cow

Jeden segment macierzy udziału w rynku. Te strategiczne jednostki biznesowe wytwarzają gotówkę dla firmy. Często wykorzystywane do finansowania innych SBU na rynkach o wyższym wzroście.

Ciągi zbieżne

Terminy na uporządkowanej liście liczb są zbieżne, jeśli stopniowo zbliżają się do określonej wartości lub limitu. Ale chociaż możemy zaobserwować, że sekwencja wydaje się zbliżać do granicy, skąd możemy wiedzieć, czym jest ta granica? Na przykład metody szacowania π często opierają się na podejściu sekwencyjnym. W miarę jak ciąg zbliża się coraz bardziej do liczby, fajnie byłoby powiedzieć, że jest to prawdziwa wartość π. Jeśli znana jest liczba L, to ciąg dąży do L, jeśli przy jakimkolwiek poziomie błędu ε, istnieje pewien etap ciągu, po którym wszystkie pozostałe człony mieszczą się w ε od L. Karl Weierstrass i inni odkryli, że nie konieczne jest poznanie L w celu określenia, czy sekwencja jest zbieżna. Sekwencja Cauchy′ego to taka, w której, przy dowolnym poziomie błędu ε, istnieje pewien etap w sekwencji, po którym dowolne dwa punkty pozostałe w sekwencji znajdują się w obrębie ε od siebie. W przypadku liczb rzeczywistych jest to równoznaczne z posiadaniem limitu oraz w wielu innych naturalnie występujących wzorcach. Ciąg Fibonacciego jest również przydatny w wielu kontekstach matematycznych, w tym w rozwiązaniu algorytmu Euklidesa. Wiąże się to również ze złotym podziałem


Ciąg Fibonacciego

Ciąg Fibonacciego to prosty wzór utworzony przez dodanie dwóch liczb, aby uzyskać trzecią. Nazwana na cześć włoskiego matematyka, który wprowadził ją na Zachód w 1201 roku, pojawia się w kilku dziedzinach matematyki, a także w obserwacjach świata fizycznego i przyrody. W kategoriach matematycznych ciąg definiuje się jako:

F_n+1 = F_n + F_n?1 (przy F₀ = 0 i F₁ = 1).

Reguła skutkuje łańcuchem liczb zaczynającym się: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, . . . W biologii te liczby znajdują odzwierciedlenie w relacji między skręceniem łodygi rośliny a liczbą liści wzdłuż łodygi, w spiralnym ułożeniu nasion słonecznika,


Chufu

•  Faraon Chufu panował w latach 2560-2537 r. p.n.e. Był synem wielkiego budowniczego piramid Snofru, a Grecy nazywali go Cheopsem. Khufu jest skrótem od "Khnum-kuefui", co oznacza "Khnum mnie chroni".
•  Największym osiągnięciem Chufu była Wielka Piramida w Gizie, jeden z Siedmiu Cudów starożytnego świata. Była to najwyższa konstrukcja na Ziemi od prawie 4500 lat.
•  Skarb pogrzebowy Chufu został skradziony dawno temu przez rabusiów grobów. Jedynie pusta trumna (sarkofag) została znaleziona przez archeologów. Obok Wielkiej Piramidy znaleziono dwie łodzie z drewna cedrowego.
•  Archeolodzy znaleźli część wyposażenia pogrzebowego matki Chufu, Hetepheres, w grobowcu w pobliżu Wielkiej Piramidy w Gizie.
•  Nietknięty grobowiec syna Chufu, Hardjedefa, został również odkryty w Gizie na wschód od Wielkiej Piramidy.
•  Gigantyczna ekspedycja handlowa wyruszyła, aby zabezpieczyć zasoby dla programów budowlanych faraona. Imię Chufu jest wyryte w kopalniach turkusu i miedzi Wadi Maghara na półwyspie Synaj.
•  Odbywały się również ekspedycje górnicze na zachodnią pustynię Nubii. Imię faraona zostało wyryte w kamieniołomach gnejsu, 65 km na północny zachód od Abu Simbel.
•  Legenda egipska sugeruje, że Chufu był nikczemnym tyranem, wykorzystującym pieniądze i siłę roboczą do budowy Wielkiej Piramidy, a nie do ulepszania kraju.
•  Zachowała się tylko jedna pełna podobizna faraona. Jest to maleńka statuetka z kości słoniowej przedstawiająca króla w czerwonej koronie Dolnego Egiptu, siedzącego na tronie.
•  Statuetka została odzyskana ze świątyni Chentimentiu w Abydos przez odkrywcę i artystę Flindersa Petrie w 1903 roku.


61 Cygni

Gwiazda 61 Cygni jest ważna ze względu na jej duży ruch własny, po raz pierwszy zmierzony w Obserwatorium w Palermo przez Giuseppe Piazzi′ego (1746-1826). Gwiazda stała się popularnie znana jako "latająca gwiazda Piazziego". Jego zmierzony roczny ruch właściwy 5,23 & Prime; jest nadal siódmą co do wielkości znaną gwiazdą i jest największą jak na gwiazdę gołym okiem (pozorna jasność 4,8 mag). Ta gwiazda była również pierwszą, która miała roczną paralaksę niezawodnie określoną przez Friedricha Bessela (1784-1846). Pomiar Bessela 0,314 & Prime; wykonany w Königsbergu z heliometrem Fraunhofera 6,25 cala w 1838 r., Wypada całkiem dobrze w porównaniu ze współczesną wartością 0,286 & Prime;. Ustalenia gwiezdnej paralaksy wykonane w tym samym roku przez innych obserwatorów były znacznie mniej dokładne. Jest to jedenasta najbliższa gwiazda w odległości 11,4 lat świetlnych. 61 Cygni to również dobrze znany system podwójny, z okresem 653,3 lat. Jego komponenty są obecnie oddzielone przez 30,3 ″ pod kątem położenia 150^o. Gwiazda główna 61 Cyg A to pomarańczowy karzeł typu widmowego K5V o pozornej wielkości 5,20 i absolutnej wielkości 7,5. Jego towarzysz 61 Cyg B jest również pomarańczowym karłem typu widmowego K7V, o pozornej wielkości 6,05 i absolutnej wielkości 8,3. System jest uważany za najbardziej intensywnie obserwowaną gwiazdę podwójną, a kilka tysięcy obserwacji wizualnych uzupełniono o ponad 34 000 płyt fotograficznych. Precyzyjne pomiary astrometryczne tych płyt wykazały, że układ ma co najmniej jeden niewidoczny element, uważany za planetę o masie podobnej do Jowisza, a może nawet trzech, z okresami orbitalnymi od 5 do 12 lat.


Człowiek Zręczny

•  2,5-1,8 miliona lat temu pojawiły się pierwsze prawdziwie ludzkie hominidy. Wszystkim tym hominidom nadano nazwę rodzajową (grupową) Homo i obejmują nas.
•  Najbardziej znanymi wczesnymi Homo są Homo rudolfensis i Homo habilis.
•  Pierwsi Homo byli wyżsi niż australopiteki i mieli większe mózgi.
•  W przeciwieństwie do australopiteków, Homo jadł mięso. Mogli być zmuszeni do jedzenia mięsa przez wysuszenie klimatu, który zmniejszył ilość dostępnego pokarmu roślinnego.
•  Mózgi potrzebują dużo jedzenia, a jedzenie mięsa dostarczało dodatkowego pożywienia potrzebnego większym mózgom.
•  Czaszki pokazują, że pierwszy Homo, podobnie jak Homo habilis, miał mózgi 650 cm³ - dwa razy większe niż australopitekiy. Nasze mają około 1400 cm³. Ale mieli małpopodobne twarze z wystającymi szczękami i spadzistymi czołami.
•  Homo habilis jest znany z kawałków kości ręki, szczęki i czaszki znalezionych w wąwozie Olduvai w Tanzanii w 1961 roku.
•  Homo habilis oznacza Człowiek Zręczny. Ma swoje imię, ponieważ ma dobry chwyt do władania narzędziami - z kciukiem, który można obracać, aby spotkać czubek palca. Nazywa się to "przeciwnym kciukiem". •  Pierwszy Homo używał kości lub kamieni do łamania otwartych kości, aby dostać się do szpiku. Później ostrzyli kamienie do krojenia mięsa do jedzenia i skór na ubrania. Być może zbudowali nawet proste schronienia do życia. •  Niektórzy eksperci uważają, że wybrzuszenie "obszaru Broca" niektórych Homo habilis czaszki sugeruje, że potrafili mówić w prymitywny sposób. Większość myśli, że nie mogli.
•  Pierwszy Homo żył przez milion lub więcej lat obok "solidnych" (większych) australopiteków, takich jak Paranthropus boisei.


Człowiek myśliwy

•  Około 2 miliony lat temu pojawił się znacznie wyższy Homo, zwany Homo ergaster. Ergastery były pierwszymi stworzeniami, które miały ciała podobne do naszych, z długimi nogami i prostymi plecami.
•  Dorosłe ergastery miały 1,6 m wzrostu, ważyły 65 kg i miały mózgi 850 cm sześciennych, znacznie ponad połowę mniejsze od naszego.
•  Ergasterzy nie tylko szukali mięsa, jak Homo habilis, ale polowali na duże zwierzęta.
•  Do polowania i krojenia mięsa, ergasterzy odłupywali płatki kamienia kamieni w celu uzyskania odpowiednich ostrzy o dwóch ostrzach lub "siekierek ręcznych". Eksperci nazywają to tworzeniem narzędzi aszelskich.
•  Aby polować skutecznie, ergasterzy musieli ze sobą współpracować, więc współpraca była kluczem do ich sukcesu - i mogła szybko doprowadzić do rozwoju mowy.
•  Ergasterzy mogli pomalować swoje ciała czerwoną ochrą. Rozwój człowieka rozpoczął się, gdy hominidy nauczyły się wspólnie polować.
•  Długie nogi i wspólna praca pomogły ergasterowi rozprzestrzenić się poza Afrykę do Azji i być może Europy.
•  Krótko po ergasterze pojawił się Homo erectus ("Człowiek wypostowany")
•  Szczątki Erectusa znajdują się tak daleko od Afryki, na Jawie. 700 000-letnie kamienne narzędzia na indonezyjskiej wyspie Flores sugerują, że mogły podróżować łodzią.
•  Erectus nauczył się rozpalać ogniska, aby mógł żyć w chłodniejszych miejscach i sprawić, by szersza gama żywności stała się jadalna przez gotowanie.


Człowiek Współczesny

•  Nazwa naukowa współczesnego człowieka to Homo Sapiens Sapiens. Słowo Sapiens używane jest dwukrotnie, aby odróżnić nas od Homo Sapiens Neanderthalis (człowieka neandertalskiego).
•  W przeciwieństwie do neandertalczyków, współcześni ludzie mają wydatny podbródek i grubą twarz z wysokim czołem.
•  Niektórzy naukowcy uważają, że podobieństwo DNA w naszych ciałach oznacza, że wszyscy ludzie są potomkami kobiety o pseudonimie "Ewa", która według ich obliczeń żyła w Afryce około 200 000 lat temu. DNA to specjalna cząsteczka w każdej komórce ciała, która niesie ze sobą instrukcje życia.
•  Najstarsze ludzkie czaszki mają 130 000 lat i zostały znalezione w dorzeczu Omo w Etiopii i rzece Klasies w Afryce Południowej. Zarówno współczesnych ludzi, jak i neandertalczyków
•  Około 30 000 lat temu współcześni ludzie zaczęli używać pięknie wykonanych włóczni, aby rozprzestrzenić się w Eurazji z Afryki.
•  Najwcześniejsi współcześni Europejczycy nazywani są Człowiekiem z Cro-Magnon, po jaskiniach we francuskiej dolinie Dordogne, gdzie w 1868 r. znaleziono szkielety sprzed 35 000 lat.
•  Współcześni ludzie dotarli łodzią do Australii z Indonezji 50 000 lat temu. Mniej więcej w tym samym czasie dotarli do Ameryk z Azji.
•  Współcześni ludzie żyli obok neandertalczyków przez dziesiątki tysięcy lat na Bliskim Wschodzie iw Europie.
•  Współcześni ludzie byli prawdopodobnie pierwszymi stworzeniami, które mówiły coś, co nazwalibyśmy językiem. Niektórzy naukowcy uważają, że język to nagły wypadek genetyczny, który dał ludziom ogromną przewagę.
•  Wraz ze współczesnym człowiekiem nastąpił szybki postęp w technologii narzędzi kamiennych, budowa drewnianych chat, wzrost liczby ludności i rosnące zainteresowanie sztuką.
•  Zarówno współcześni ludzie, jak i neandertalczycy używali do polowań pięknie wykonanych włóczni.


Cywilizacja Indusu

Pieczęcie handlujące steatytem z Indusu zostały znalezione tak daleko, jak Bahrajn i Ur. •  Około 3000 p.n.e. cywilizacja rozwinęła się z małych społeczności rolniczych w dolinie Indusu w Pakistanie.
•  Znaleziono szczątki ponad 100 miast cywilizacji Indusu. Główne miejsca to Mohenjo-Daro, Harappa, Kalibangan i Lothal.
•  Miasta Indusu były starannie zaplanowane, z prostymi ulicami, łaźniami i wielkimi spichrzami.
•  W centrum znajdowała się ufortyfikowana cytadela, zbudowana na platformie z cegieł. Prawdopodobnie mieszkali tu władcy.
•  Domy Indusu zbudowano z cegły wokół centralnego dziedzińca. Mieli kilka pokoi, toaletę i studnię.
•  Cywilizacja Indusu miała swój własny system pisma, który pojawia się na przedmiotach takich jak rzeźbione pieczęcie - ale nikt jeszcze nie był w stanie go rozszyfrować.
•  Jednopokojowe chaty na wszystkich skrzyżowaniach są uważane za posterunki policji.
•  Mohenjo-Daro i Harappa miały po 35 000 mieszkańców około 2500 p.n.e.
•  Do roku 1750 p.n.e. cywilizacja Indusu podupadła, być może dlatego, że powodzie zmieniły bieg rzeki Indus. Wojna również mogła odegrać pewną rolę. Ostatecznie zniknął wraz z przybyciem Aryjczyków do Indii około 1500 roku p.n.e.


Chińska technologia

•  Zachodni eksperci dopiero niedawno zdali sobie sprawę, że starożytna chińska technologia była bardzo zaawansowana, a wiele z ich wczesnych wynalazków dotarło do Europy dopiero tysiące lat później.
•  Na początku XVII wieku wielki angielski myśliciel Francis Bacon powiedział, że trzy całkiem niedawne wynalazki zmieniły świat - druk, proch strzelniczy i okrętowy kompas magnetyczny. Wszystko to zostało wynalezione w Chinach tysiąc lub więcej lat wcześniej.
•  Jedną z najstarszych zachowanych drukowanych książek jest Diamentowa Sutra, wydrukowana w Chinach około 868 roku. Ale drukowanie w Chinach sięga co najmniej VII wieku naszej ery
•  Pierwszym robotem na świecie był niesamowity starożytny chiński wózek z zębatkami z kół, które obracały posąg na górze tak, że jego palec zawsze wskazywał na południe.
•  Chińczycy mieli alkohole spirytusowe 2000 lat temu, ponad tysiąc lat przed przybyciem do Europy.
•  Strzemię końskie zostało wynalezione w Chinach w III wieku p.n.e. Dało to koniom-żołnierzom stabilną platformę do walki i pozwoliło im nosić ciężkie zbroje.
•  Taczka została wynaleziona przez chiński ok. 1OO p.n.e.
•  Pługi żeliwne były produkowane w Chinach około 200 roku p.n.e.
•  Piłka nożna została wynaleziona w Chinach. Około 200 p.n.e. grali w grę o nazwie t′u chu. Wiązało się to z kopaniem napompowanej skórzanej piłki przez dziurę w jedwabnej siatce.


Co ludzie jedli

•  1,5 miliona lat temu ludzie nauczyli się używać ognia do gotowania potraw. Najstarszy znany ogień do gotowania znajduje się w Swartkrans w RPA.
•  Pierwszymi piecami były doły na rozżarzone węgle, po raz pierwszy użyte na Ukrainie około 20 000 lat temu. Pierwsze prawdziwe piece pochodziły z Sumeru i Egiptu, ok. 2600 r. p.n.e.
•  Nasiona zboża były gotowane i mieszane z wodą, aby zrobić kleik (owsiankę), ok. 20.000 lat temu ludzie nauczyli się piec kleik na gorącym kamieniu, aby zrobić płaski chleb, jak pitta. Ceramika oznaczała, że płyny można podgrzewać w celu przygotowania gulaszu. Najstarsza ceramika to 13 000-letnie garnki z Odai-Yamomoto w Japonii. Pierwsze garnki z Bliskiego Wschodu, z Iranu, pochodzą sprzed 11 000 lat.
•  12 000 lat temu ludzie odkryli, jak sprawić, by żywność była trwała, pozwalając jej fermentować, wytwarzając ser z mleka i wino z winogron. Najwcześniejsi ludzie po prostu jedli to, co mogli znaleźć - albo polując (jak ryby), albo zbierając (jak jagody).
•  80OO p.n.e. ludzie zaczęli hodować zwierzęta, takie jak owce i uprawiać rośliny, takie jak zboża na żywność. Dieta stała się mniej zróżnicowana niż wtedy, gdy ludzie zbierali żywność na dziko, ale znacznie bardziej niezawodna.
•  4000 lat p.n.e. specjalni rolnicy w Palestynie uprawiali bogate w olej oliwki do wyciskania i wytwarzania oliwy z oliwek. w ogromnych ilościach. Rzymianie spożywali ogromne ilości.
•  2600 p.n.e., Egipcjanie odkryli, że pozostawiając kleik do fermentacji, mogą zrobić ciasto. Pieczyli je w piecach, aby zrobić pierwszy chleb.
•  Miód był głównym słodzikiem. Egipcjanie hodowali pszczoły na miód, a także robili słodkie syropy z owoców.
•  Najstarszą książką kucharską jest asyryjska kamienna tablica z 1700 p.n.e. zawierająca 25 przepisów, w tym ptaka zwanego atarru gotowanego w cebuli, czosnku, mleku i przyprawach.


Celtowie

•  Celtowie to starożytna grupa ludów, które po raz pierwszy pojawiły się w dolinie Dunaju w Niemczech około 3300 lat temu.
•  Pierwsi Celtowie znani są jako kultura Urnfield, ponieważ umieszczali swoich skremowanych zmarłych w urnach.
•  Od 800 do 400 lat p.n.e. Celtowie rozprzestrzenili się po północnej Europie, przejmując dzisiejszą Francję jako Galowie, Anglię jako Brytyjczycy i Irlandię jako Gaelowie.
•  Pierwsza fala ekspansji nazywa się kulturą Halstatt. Dzięki brązowi Celtowie rozwinęli najwyższe umiejętności obróbki metalu.
•  500 p.n.e. Celtowie nauczyli się wytwarzać żelazo i weszli w kontakt z Grekami i Etruskami. Pojawiła się kultura "La Tene".
•  W LaTene na broni i ozdobach pojawiły się charakterystyczne celtyckie zawijasy i spiralna dekoracja.
•  Po tym, jak Galowie złupili Rzym w 390, wydawało się, że Celtowie mogą najechać Europę. Ale podzielili się na wiele plemion i od 200 roku p.n.e. byli spychani coraz dalej na zachód.
•  Niektórzy wcześni Celtowie używali greckich liter do pisania we własnym języku, ale nasza wiedza o nich pochodzi głównie od autorów greckich i rzymskich.
•  Celtowie byli zaciekłymi wojownikami, którzy rzucali się do bitwy z krzykiem, nadzy i poplamiony niebieskim barwnikiem do drewna. Ale cenili poetów wyżej niż wojowników. Ich opowieści poetów o bohaterach i magii mówią nam, jak bogata była ich kultura.
•  Celtyckie społeczeństwo klanów było wysoce zorganizowane i obracało się wokół wodza klanu, który ustanawiał prawa.


Cesarstwo Bizantyjskie

•  Po upadku Rzymu w 476 r. Konstantynopol (obecnie Stambuł w Turcji) stał się stolicą tego, co obecnie nazywa się Cesarstwem Bizantyńskim. Stało się centrum zachodniej cywilizacji na następne tysiąc lat.
•  W ciągu sześciu lat po tym, jak Konstantyn uczynił Bizancjum swoją stolicą Konstantynopol, budowniczowie, architekci i artyści stworzyli jedno z najwspanialszych miast na świecie.
•  Konstantynopol znajdował się w centrum szlaków handlowych między Azją a Europą. Jedwabie, klejnoty i kość słoniową wymieniano za złoto, zboże, oliwki i wino. Pobierając dziesięć procent opłat za wszystkie przychodzące i wychodzące towary, miasto stało się bajecznie bogate
•  Kiedy wielki cesarz Justynia I wstąpił na tron w 527, próbował odbudować Cesarstwo Rzymskie. Jego generał Belizariusz odbił Włochy, a do 565 Cesarstwo Bizantyjskie rozciągało się na całym Morzu Śródziemnym.
•  Justynian zbudował także setki kościołów, w tym słynną Hagia Sophia.
•  Justynian zmodernizował prawo rzymskie, aby stworzyć podstawę wszystkich zachodnich systemów prawnych. Nazywa się to Kodeksem Justyniana
•  Cesarstwo Bizantyjskie było nieustannie atakowane - ze strony Gotów, Hunów, Persów, Awarów, Bułgarów, Słowian, Wikingów, Arabów, Berberów, Turków, Krzyżowców i Normanów. Odpierał jednak napastników, często swoją tajną bronią "grecki ogień", wynalezioną w 650 r. Była to mieszanka wapna palonego, benzyny i siarki, która po uderzeniu w wodę stanęła w płomieniach.
•  W 1204 Konstantynopol został splądrowany przez rycerzy krzyżowców, którym brakowało pieniędzy. Prawie każdy skarb w mieście został skradziony i nigdy nie odzyskano go po tym niszczycielskim ciosie. Populacja miasta zmniejszyła się z 1 miliona do zaledwie 60 000 w ciągu następnych 200 lat.
•  Konstantynopol został ostatecznie zdobyty przez sułtana tureckiego Mehmeta II w 1453 roku.


Co ludzie nosili

•  Greckie ubrania były bardzo proste - zasadniczo były to tylko kawałki wełny lub lnu owinięte wokół, aby zrobić tunikę, sukienkę lub płaszcz. Młodzi Grecy zazwyczaj nosili krótki płaszcz zwany chlamys na tunikę wszytą z boku i zapinaną na ramieniu. Kobiety nosiły suknię zwaną chiton, wykonaną z prostokąta materiału. Nosili dłuższy płaszcz zwany himation.
•  Egipcjanie nosili ubrania wykonane głównie z białego lnu. Początkowo mężczyźni nosili krótkie kilt, ale później nosili długie, zawijane spódnice. Egipcjanki początkowo nosiły sukienki przypominające pochwę. Po 1500 r. p.n.e. zarówno mężczyźni, jak i kobiety nosili luźne szaty, takie jak te wykonane z prostokątów tkaniny.
•  Ubiór rzymski był dość podobny do greckiego. Mężczyźni i kobiety nosili tuniki, zwane stola (kobiety) lub tuniki (mężczyźni). Obywatelom Rzymu pozwolono nosić na tunikę starannie udrapowany materiał zwany togą.
•  Najwcześniejsi ludzie nosili skóry zwierzęce, aby się ogrzać.
•  Najstarszymi śladami tkanego płótna są znaki gliniane w Pawlovie w Czechosłowacji, które datują się na 26 000 lat.
•  Większość naszej wiedzy o starożytnych strojach pochodzi z wazonów, posągów i malowideł ściennych. Kolory często wyblakły, ale z malowideł zachowanych pod popiołem wulkanicznym, takich jak te z rzymskiego miasta Pompeje, wiemy, że starożytne ubrania były często kolorowe.
•  Najstarsze zachowane ubrania pochodzą z egipskich grobowców sprzed 5000 lat.
•  Indygo o ciemnoniebieskim barwniku, pochodzące z rośliny indygo, znaleziono w tkaninach egipskich sprzed 4400 lat.
•  Purpura tyryjska była purpurowym barwnikiem, bardzo cenionym w czasach starożytnych. Pochodził z Tyru (współczesny Liban) i był zrobiony ze ślimaków Purpura i Murex.
•  Ludzie tacy jak starożytni Egipcjanie często nosili proste sandały lub buty z papirusu lub skóry. Ale mówi się, że grecki dramaturg Ajschylos wynalazł buty na platformie na 8-centymetrowych obcasach.
•  Minojskie kobiety sprzed 3500 lat, co niezwykłe w starożytności, nosiły sukienki z obcisłym stanem. Ich piersi również były odsłonięte.
•  Zwykli obywatele rzymscy nosili niebieloną białą togę. Kolorowe obramowania wskazywały na szczególny status. Urzędnicy na uroczystościach mieli togi z fioletowymi obramowaniami, zwane toga praetexta. Wczesnorzymscy generałowie nosili togi ufarbowane na purpurę tyryjską. Od czasów Augusta tylko cesarz nosił fioletową togę

---

[ 162 ]

---